2022/12/13 at 9:14 ΠΜ 13/12/2022 newsroom
Σκοπός του Φόρουμ Ακεραιότητας ήταν η ανάδειξη του θεσμικού ρόλου της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας (Ε.Α.Δ.) και των δράσεων που αναλαμβάνει για την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση όλων των φορέων του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, καθώς και των πολιτών σε θέματα διαφάνειας, ακεραιότητας και λογοδοσίας καθώς και η καθιέρωσή του ως ετήσιο σημείο συνάντησης για τη διεξαγωγή ενός ουσιαστικού διαλόγου με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς αναδεικνύοντας ζητήματα που σχετίζονται με τη διαφάνεια και την καταπολέμηση της διαφθοράς.
Την εκδήλωση παρακολούθησαν Γενικοί Γραμματείς, εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εκπρόσωποι Δήμων, Περιφερειών, Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, Ανεξάρτητων Αρχών, καθώς στελέχη του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
Οι τοποθετήσεις των ομιλητών μέσα από τρεις θεματικές ενότητες εστίασαν:
-
Στην άσκηση δραστηριοτήτων επιρροής (lobbying). Τον Σεπτέμβριο του 2021 ψηφίστηκε στη Βουλή ο νόμος που ρυθμίζει για πρώτη φορά τον χώρο του lobbying. Πριν την ψήφισή του οι δραστηριότητες επιρροής παρέμεναν αρρύθμιστες στη χώρα μας, γεγονός που είχε επανειλημμένως επισημανθεί από διεθνείς και ευρωπαϊκούς οργανισμούς στο πλαίσιο αξιολογήσεων της χώρας.
-
Στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων της Έρευνας Κοινής γνώμης που πραγματοποίησε η Εθνική Αρχή Διαφάνεια τον Σεπτέμβριο του 2022 για τις στάσεις και τις αντιλήψεις των πολιτών απέναντι στη διαφθορά
-
Στη Σύγκρουση Συμφερόντων, την εφαρμογή του νεοσύστατου θεσμού του Συμβούλου Ακεραιότητας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση – στους Δήμους και τις Περιφέρειες της χώρας – και τα νέα δεδομένα που διαμορφώνονται από την υιοθέτηση και εφαρμογή του Κώδικα Συμπεριφοράς των Αιρετών.
Η Αναπληρώτρια του Διοικητή της ΕΑΔ και Επικεφαλής της Μονάδας Επιθεωρήσεων και Ελέγχων κα. Αλεξάνδρα Ρογκάκου κήρυξε την έναρξη των εργασιών του Φόρουμ σημειώνοντας «Σήμερα, Παγκόσμια Ημέρα κατά της Διαφθοράς, μας δίνεται η ευκαιρία με τη διοργάνωση του Ετήσιου Φόρουμ Ακεραιότητας να αναδείξουμε ότι τα ζητήματα καταπολέμησης της διαφθοράς και ενίσχυσης της διαφάνειας και της δημόσιας λογοδοσίας αποτελούν για εμάς στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας προτεραιότητα». Συνέχισε τονίζοντας ότι: «Ο τίτλος που επιλέξαμε για το φετινό Φόρουμ κάθε άλλο παρά τυχαίος είναι… ‘Ακεραιότητα, Λογοδοσία και Διαφάνεια στα Ανώτερα Στελέχη της Κυβέρνησης και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης – Ακεραιότητα και Διαφάνεια: Καθήκον και όχι επιλογή’» .
Για εμάς στην ΕΑΔ η ακεραιότητα δεν αποτελεί μια δυνητική επιλογή, δεν είναι ένα ζήτημα που απομένει στη διακριτική ευχέρεια των Ανωτέρων Στελεχών της Κυβέρνησης, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των πολιτών αν θα λειτουργήσουν ή όχι με όρους διαφάνειας και ακεραιότητας. Η Ακεραιότητα, η Διαφάνεια και η Λογοδοσία αποτελούν τους βασικούς πυλώνες κάθε δημοκρατικής και ευνομούμενης πολιτείας, η οποία αποφασίζει και ενεργεί με γνώμονα την πρόοδο και την ευημερία των πολιτών της. Αντίθετα, η διαφθορά, ένα διαχρονικό και σύνθετο φαινόμενο, διαβρώνει τους θεσμούς και την εμπιστοσύνη των πολιτών σε αυτούς, διαταράσσει τον κοινωνικό ιστό, μεγαλώνει τις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, δημιουργεί στρεβλώσεις στην οικονομία και δυσμενείς επιπτώσεις σε κάθε πτυχή της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής. Και τελικά υπονομεύει την ίδια τη Δημοκρατία και το μέλλον των παιδιών μας, των αυριανών πολιτών της χώρας».
Σύντομο χαιρετισμό απηύθυνε ο Αντιπρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων και Βουλευτής Δυτικής Αττικής κ. Αθανάσιος Μπούρας, ο οποίος εκ του ρόλου του ως Αντιπρόεδρος της Βουλής και Πρόεδρος της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας τόνισε το σημαντικό έργο που όλο αυτό το διάστημα των διαδοχικών κρίσεων επιτελεί η Αρχή προσθέτοντας «Η ΕΑΔ ανέλαβε το σύνολο των αρμοδιοτήτων των βασικών ελεγκτικών δημόσιων φορέων αποτελώντας καινοτόμο μεταρρύθμιση της κυβέρνησης για την ενίσχυση της διαφάνειας και την καταπολέμηση της διαφθοράς, έχοντας όλα τα απαιτούμενα εχέγγυα ανεξαρτησίας και αμεροληψίας, σύμφωνα με τις καλές διεθνείς πρακτικές και τις απαιτήσεις του διεθνούς δικαίου».
Στη θεματική με τίτλο « Δραστηριότητες Επιρροής/ Lobbying»
Ο Υπουργός Εσωτερικών Μάκης Βορίδης χαρακτήρισε το νομικό πλαίσιο για το lobbying, που ισχύει από τον Σεπτέμβριο του 2021, έναν κανόνα διαφάνειας ο οποίος καθορίζει τους όρους άσκησης επιρροής μεταξύ των εταιρειών και των κέντρων λήψης αποφάσεων.
Ο κύριος Βορίδης επισήμανε ότι βασική επιδίωξη του νόμου είναι οι συναντήσεις μεταξύ των δύο πλευρών να είναι καθαρές, να είναι γνωστές και εκείνοι που ασκούν το επάγγελμα του lobbying να έχουν γνωστοποιήσει την ιδιότητά τους και πρόσθεσε ότι από τη στιγμή που ο νόμος θα αρχίσει να εφαρμόζεται θα υπάρξουν και οι σωστές σταθμίσεις με στόχο την εξισορρόπηση του θεσμικού πλαισίου.
«Είναι σημαντικό να δούμε τον νόμο του lobbying να εφαρμόζεται και να δούμε πόσο πολύ ριζώνει κάτι καινούργιο μέσα στην ελληνική οικονομική πραγματικότητα και στη σχέση των εταιρειών με τα κέντρα λήψης επιρροής» ανέφερε χαρακτηριστικά.
Επιπροσθέτως, ανέφερε ως παράδειγμα πολλές χώρες του δυτικού κόσμου που διαθέτουν ισχυρές οικονομίες και έχουν ρυθμίσει και απενοχοποιήσει το lobbying, σε αντίθεση με τη χώρα μας που έχει μείνει πίσω στο συγκεκριμένο ζήτημα.
«Σε Καναδά, ΗΠΑ, Γερμανία, Γαλλία αυτό είναι ρυθμισμένο και απενοχοποιημένο. Στην Ελλάδα ακόμα, επειδή είμαστε κάτω από την καταθλιπτική επιρροή των ιδεών της Αριστεράς, αυτή η συζήτηση γίνεται πάρα πολύ δύσκολα και επομένως θα πρέπει αυτή τη διαλεκτική σχέση που πραγματικά υπάρχει ανάμεσα στην οικονομία και στη λήψη της απόφασης να τη βγάλουμε στο φως, να είναι καθαρή, να είναι διαφανής για να μπορέσουμε να τη λύσουμε» τόνισε.
Τέλος, ο Υπουργός ευχαρίστησε την Εθνική Αρχή Διαφάνειας για τη συνεργασία και τη συμβολή της στη δημιουργία του θεσμικού πλαισίου για το lobbying.
Ο τ. Πρόεδρος της Βουλής και Βουλευτης ‘Α Αθηνών ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ κ. Νικόλαος Βούτσης κατά την τοποθέτησή του σημείωσε ότι: «Θέλω με θετική διάθεση να θέσω μερικούς τίτλους, ότι είναι ακόμα στόχοι προς κατάκτηση για να μπορεί πράγματι η πάταξη της διαφθοράς και η επίτευξη της διαφάνειας, να εξυπηρετούν όλο και περισσότερο το δημόσιο συμφέρον με την ταυτόχρονη προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδιαίτερα αυτών των ευπαθών ομάδων.
-
Να αναβαθμιστεί, να ενισχυθεί ο ιδιότυπος «παιδαγωγικός» ρόλος προς τους φορείς και τις υπηρεσίες που ελέγχονται. Να υπάρχει η βαθύτερη μελέτη και εξοικείωση των προσώπων και των ομάδων που ελέγχουν με τους επιμέρους τομείς της οικονομίας, της κοινωνικής πραγματικότητας και των όρων λειτουργίας των φορέων και των ομάδων προσώπων.
-
Στην κύρια ενασχόληση της ΕΑΔ με το κράτος και τη διαφθορά, να υπάρχουν όροι απολύτως απρόσκοπτης επιθεώρησης, με τη δυνατότητα επέκτασης στα ευρύτερα όρια των σχέσεων, επίσημων και άτυπων θεσμών και του πλαισίου διακυβέρνησης. Προς τούτο θα είναι θετικό βήμα να κατατίθενται προτάσεις κανονιστικών προσαρμογών για την ανταπόκριση στα επίδικα της νέας εποχής.
-
Είναι αναγκαίες οι συνεχείς επιμορφώσεις σε καλές πρακτικές αντίστοιχων οργανισμών.
-
Έχει σημασία για την εμπιστοσύνη, ιδιαίτερα των κινήσεων των πολιτών που απευθύνονται στην Αρχή, να υπάρχει τεκμηριωμένη απάντηση και έγκαιρη, ακόμα και αν αφορά σε αιτήματα που προσκρούουν σε αρμοδιότητα της Αρχής, γιατί μόνο έτσι διαμορφώνεται μια κουλτούρα εμπιστοσύνης προς την Αρχή και την πολιτεία ευρύτερα.
Ο κ. Εδουάρδος Καρρέρ, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Vertical Solutions S.A, ανέφερε «Θεωρώ ότι η άσκηση κάθε επαγγελματικής δραστηριότητας πρέπει να διέπεται από κανόνες, όχι μόνο ηθικούς αλλά και νομικά θεσμοθετημένους. Πρωτίστως, όταν το επάγγελμα όπως αυτό του “lobbying” αγγίζει τους αρμούς της εξουσίας απαιτείται ακόμη μεγαλύτερη προσοχή και ρύθμιση. Ο Νόμος και το Μητρώο Διαφάνειας είναι τα πρώτα σημαντικά βήματα που θα συμβάλουν στην ενίσχυση της διαφάνειας και της ακεραιότητας».
Σύντομο χαιρετισμό απηύθυνε ο Καθηγητής Δημοσθένης Αναγνωστόπουλος – Γενικός Γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων Δημόσιας Διοίκησης του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης ο οποίος ανέφερε ότι: «Με την ψηφιακή τεχνολογία προωθούμε τη διαφάνεια και τη λογοδοσία. Αποτελεί στρατηγική επιλογή μας, σύμφωνα με διεθνείς πρακτικές και είναι σημαντικό ότι έχουμε απτά αποτελέσματα. Σήμερα, η Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης υλοποιεί το Μητρώο Διαφάνειας, σε συνεργασία με την ΕΑΔ. Παράλληλα, μεριμνούμε για τη λειτουργία των βασικών για τη διαφάνεια συστημάτων Πόθεν Έσχες, ΕΣΗΔΗΣ, ΚΗΜΔΗΣ και του Μητρώου Πραγματικών Δικαιούχων».
Την ευρωπαϊκή τους εμπειρία παρουσίασαν ο κ. Χρίστος Σακελλαρίου, Επικεφαλής του τομέα Μητρώου Διαφάνειας της Ε.Ε, Γενική Γραμματεία, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο οποίος περιέγραψε το πλαίσιο και τη λειτουργία του μητρώου διαφάνειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και τον ρόλο της κανονιστικής ρύθμισης για την άσκηση επιρροής από ομάδες συμφερόντων (lobbying), ενώ η κα. Eliezer Garcia–Rosado, Directrice du contrôle des représentants d’intérêts, Haute Autorite‘ pour la Τransparence de la Vie Publique, από την αντίστοιχη Ανώτατη Αρχή Διαφάνειας της Γαλλίας, αναφέρθηκε στις υποχρεώσεις των εκλεγμένων και δημόσιων λειτουργών όσον αφορά στην άσκηση δραστηριοτήτων επιρροής (lobbying), καθώς και στο ειδικό σύστημα δήλωσης δραστηριοτήτων επιρροής που επικρατεί στη Γαλλία, κατά το οποίο τα άτομα που ασκούν τις δραστηριότητες (επιρροής) δεν δηλώνουν την κάθε συνάντηση αλλά τους επιδιωκόμενους στόχους αυτής.
Η Δρ. Αναστασία Σωτηροπούλου – Νομική Συνεργάτις της Αναπληρώτριας του Διοικητή της ΕΑΔ αναφέρθηκε στη διαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου, στις καλές πρακτικές που ελήφθησαν υπόψιν από διεθνείς οργανισμούς, όπως ο Ο.Ο.Σ.Α., το Συμβούλιο της Ευρώπης, καθώς επίσης και στα αντίστοιχα νομοθετικά πλαίσια άλλων χωρών, σημειώνοντας ότι στη διαδικασία αυτή ήταν καταλυτική η συμβολή των στελεχών της ΕΑΔ, τόσο στη νομοπαρασκευαστική διαδικασία όσο και στον σχεδιασμό και την υλοποίηση του Μητρώου Διαφάνειας.
Ο Δρ Γιώργος Ορφανός, στέλεχος της Διεύθυνσης Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Εφαρμογών της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων Δημόσιας Διοίκησης του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, παρουσίασε το Μητρώο Διαφάνειας καθώς και την πρακτική εφαρμογή της πλατφόρμας, δεδομένου ότι το Μητρώο αποτελεί παράδειγμα συνεργασίας μεταξύ του Υπουργείου Εσωτερικών, της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας και της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων.
Κατά τη 2η θεματική ενότητα παρουσιάστηκαν από τον Γιάννη Φουστανάκη, Προϊστάμενο της Διεύθυνσης Στρατηγικού Σχεδιασμού & Συμπεριφορικών Αναλύσεων της ΕΑΔ και τους δημοσιογράφους Νίκο Ρογκάκο και Παναγιώτη Στάθη, τα αποτελέσματα έρευνας απόψεων και στάσεων της κοινής γνώμης για τη διαφθορά που πραγματοποιήθηκε από την εταιρεία «G.P.O. – Έρευνα Επικοινωνία Α.Ε.» για την ΕΑΔ.
Ενδεικτικά σημεία των αποτελεσμάτων (Σημειώνεται ότι επισυνάπτεται Δελτίο Τύπου με την αναλυτική αποτύπωση της Έρευνας που διεξήχθη):
- Το 46,2 % των πολιτών θεωρούν ότι υπάρχουν φαινόμενα διαφθοράς σε πολύ μεγάλο βαθμό
- Πάνω από τους μισούς πολίτες που απάντησαν στην έρευνα και συγκεκριμένα το 53,9% θεωρεί ως σημαντικότερο πεδίο διαφθοράς την κατάχρηση της θέσης που κατέχει κάποιος εντός της δημόσιας διοίκησης με σκοπό την εξασφάλιση αδικαιολόγητων οφελών για τον ίδιο ή για τρίτο πρόσωπο.
- ΜΜΕ, Πολιτική, Πολεοδομία, Δημόσιος Τομέας, Τοπική Αυτοδιοίκηση, Δικαιοσύνη και Υγεία βρίσκονται στις πρώτες θέσεις των τομέων του δημόσιου βίου που οι πολίτες θεωρούν ότι προηγούνται στη διαφθορά ενώ δηλώνουν ότι να εμπιστεύονται περισσότερο τις ένοπλες δυνάμεις ως τομέα του δημοσίου βίου με τα χαμηλότερα ποσοστά διαφθοράς.
- Περισσότερο από τους μισούς πολίτες (ποσοστό Το 52,7% ) θεωρούν ότι έχουν γίνει βήματα προόδου για την αντιμετώπιση της διαφθοράς (λαμβάνοντας υπ’ όψιν τον ψηφιακό μετασχηματισμό που έχει προχωρήσει, τη λειτουργία του gov.gr, την άυλη συνταγογράφηση, τη λειτουργία του e-efka κ.λπ.) αντίθετα 31,9 πιστεύουν ότι δεν έχει συντελεστεί πρόοδος στην αντιμετώπιση της διαφθοράς.
- Οι πολίτες πιστεύουν ότι οι Πελατειακές σχέσεις, η ευνοιοκρατία και η απουσία αυστηρού νομικού πλαισίου (ατιμωρησία) είναι οι βασικοί λόγοι που συντηρούν τα φαινόμενα διαφθοράς. Ακολουθούν η απουσία πολιτικής βούλησης , η αναποτελεσματικότητα των ελεγκτικών μηχανισμών , η γραφειοκρατία ενώ ποσοστό 14.8 % αποδέχεται ότι η διαφθορά είναι μέρος της κουλτούρας και της συμπεριφοράς μας.
- Το 71,3% των πολιτών ( ναι , μάλλον ναι) θεωρεί ότι η διαφθορά είναι πιο εκτεταμένη στη χώρα μας σήμερα σε σχέση με τα άλλα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ ποσοστό 23,7 (όχι ,μάλλον όχι) έχει αντίθετη άποψη.
- Το 25,3% των πολιτών ότι επηρεάζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τα φαινόμενα διαφθοράς την καθημερινότητά τους (π.χ. ισονομία, ίσες ευκαιρίες, συμμετοχή στους θεσμούς της δημοκρατίας, πρόσβαση σε δομές υγείας, παιδεία, δικαιοσύνη κ.λπ.)
- Το 63% Πιστεύει ότι υπάρχει ανοχή της ελληνικής κοινωνίας και των πολιτών απέναντι σε φαινόμενα διαφθοράς, με το 72,7% να θεωρεί ότι αυτό συμβαίνει λόγω του ότι προτάσσεται το ατομικό συμφέρον έναντι του κοινωνικού/ συλλογικού
- Το 75% των πολιτών θεωρεί πολύ ή αρκετά πιθανό να κατήγγειλε μια υπόθεση διαφθοράς στην περίπτωση που έπεφτε στην αντίληψή του.
Κατά τη διάρκεια του Φόρουμ προκηρύχθηκε ο 2ος Πανελλήνιος Διαγωνισμός Μαθητικής Δημιουργίας «Ηγέτες Ακεραιότητας του Αύριο» με θέμα: «Όχι» στη Βία, «Ναι» στη Φιλία – Κάνε Block στον Εκφοβισμό
Τον διαγωνισμό διοργανώνουν η Εθνική Αρχή Διαφάνειας σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, την Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, τη Βιβλιοθήκη της Βουλής και την Εκπαιδευτική Τηλεόραση της Βουλής.
Έχοντας ως «πυξίδα» τον περσινό επιτυχημένο μαθητικό διαγωνισμό (συμμετείχαν 217 μαθητές/τριες από όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες με 157 έργα και συνολικά εκπροσωπήθηκαν 37 σχολεία της χώρας) και εντοπίζοντας συγκεκριμένες παραμέτρους που θα κεντρίσουν το ενδιαφέρον για τη συμμετοχή των μαθητών στη διαγωνιστική διαδικασία, επιλέχθηκε ως πλαίσιο περιεχομένου για τον 2ο Μαθητικό Διαγωνισμό, το επίκαιρο ζήτημα του σχολικού εκφοβισμού (bullying) και το κατά πόσο η εξάλειψή του συνδέεται με τον σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου, την εμπιστοσύνη, την ανεκτικότητα πέρα από την καταγωγή, το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, καθώς και άλλων παραγόντων που επιτείνουν αρκετές φορές την κάθε είδους διάκριση (κοινωνική, οικονομική, φυλετική, θρησκευτική κλπ).
Στη θεματική με τίτλο « Σύγκρουση Συμφερόντων, Τοπική Αυτοδιοίκηση & Θεσμός Συμβούλου Ακεραιότητας
Η κα. Μαρία Κωνσταντινίδου, Προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Ακεραιότητας και Λογοδοσίας της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας αναφέρθηκε στη χρησιμότητα του Κώδικα Συμπεριφοράς των Αιρετών Οργάνων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ο οποίος μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο σε μια κατάσταση σύγκρουσης συμφερόντων αλλά και να συμβάλει στην εμπέδωση σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ του κράτους, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των πολιτών.
Ο κ. Ζαχαρίας Δοξαστάκης, Αντιπεριφερειάρχης Διοίκησης και Οργάνωσης της Περιφέρειας Κρήτης αναφέρθηκε στη συμβολή του Συμβούλου Ακεραιότητας στη βελτίωση του Συστήματος Διακυβέρνησης της Περιφέρειας και στο πως λειτουργεί στην πράξη ο νέος αυτός θεσμός δεδομένου ότι η Περιφέρεια Κρήτης αποτελεί τον πρώτο φορέα του Δημόσιου Τομέα που έχει προχωρήσει στη σύσταση και στελέχωση Αυτοτελούς Γραφείου Συμβούλου Ακεραιότητας.
Ο κ. Γρηγόριος Κωνσταντέλλος, Δήμαρχος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης και Πρόεδρος της Επιτροπής Θεσμών της ΚΕΔΕ αναφέρθηκε στα πρότυπα που ενθαρρύνει ο Κώδικας Συμπεριφοράς των Αιρετών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης μετά από συνεργασία της ΕΑΔ του ΥΠΕΣ, της ΕΝΠΕ και της ΚΕΔΕ και στο πως αυτά ανταποκρίνονται στις σύγχρονες εξελίξεις που έλαβαν χώρα στο πεδίο της τοπικής και της περιφερειακής διακυβέρνησης.
Ο κ. Ιωάννης Σάββας, Συντονιστής Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας – Θράκης αναφέρθηκε στους τρόπους που μπορεί να βοηθήσουν ο Κώδικας Συμπεριφοράς Αιρετών Οργάνων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ο νεοσύστατος θεσμός του Συμβούλου Ακεραιότητας τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις να ασκούν κρατική εποπτεία στους ΟΤΑ και πειθαρχικό έλεγχο στα αιρετά τους όργανα με αποτελεσματικό και αποδοτικό τρόπο.
https://www.youtube.com/watch?v=i3SWXluB6uE
Η έρευνα
Ανάλυση αποτελεσμάτων έρευνας απόψεων και στάσεων της
κοινής γνώμης για τη διαφθορά για το 2022
Στην 1 η ερώτηση που ζητήσαμε να απαντήσουν οι πολίτες σχετικά με το
αν θεωρούν ότι υπάρχουν φαινόμενα διαφθοράς στην Ελλάδα και σε
ποιο βαθμό, περίπου 8 στους 10 ερωτώμενους απάντησαν ότι
υπάρχουν σε πολύ μεγάλο ή/και μεγάλο βαθμό. Η τάση αυτή δεν είναι
καινούργια καθώς εμφανίζεται και σε όλες τις σχετικές προηγούμενες
έρευνες. Ωστόσο, το ποσοστό αυτό είναι ελαφρώς μικρότερο (καλύτερο
δηλαδή) από την τελευταία πχ έρευνα του Ευρωβαρόμετρου για το
2022. Ένα σημείο που αξίζει την προσοχή μας είναι ότι στις ηλικίες 25-
39 καταγράφονται υψηλότερα ποσοστά του μέσου όρου (9 στους 10
αντί για 8 στους 10) γεγονός που μας προβληματίζει και απαιτεί την
εγρήγορση μας στο σχεδιασμό δράσεων που στοχεύουν συγκεκριμένα
σε αυτές τις ηλικίες.
Περνώντας στη 2 η ερώτηση όπως είδαμε και προηγουμένως οι
ερωτώμενοι αντιλαμβάνονται διαφορετικά την έννοια της διαφθοράς.
Στην ερώτηση λοιπόν για το ποιο από τα παρακάτω πεδία διαφθοράς
είναι για εσάς ποιο σημαντικό, ένα 54% περίπου απαντά ότι είναι η
κατάχρηση της θέσης που κατέχει κάποιος εντός της δημόσιας
διοίκησης με σκοπό την εξασφάλιση αδικαιολόγητων οφελών για τον
ίδιο ή για τρίτο πρόσωπο, ενώ 2 στους 10 θεωρούν ως πιο σημαντική
την αξιοποίηση κομματικών προσβάσεων με στόχο την επίτευξη
παράνομων προσωπικών στόχων ή στόχων τρίτων, δηλαδή την
ευνοιοκρατία. Ένα 15,5% αξιολογούν ως σημαντικό για αυτούς την κακή
διαχείριση των ευρωπαϊκών πόρων, δηλαδή όπως το ΕΣΠΑ και το
Ταμείο Ανάκαμψης. Και σε αυτό το σημείο στεκόμαστε λίγο παραπάνω,
καθώς οι πόροι που εισρέουν και θα εισρεύσουν στη χώρα το αμέσως
επόμενο χρονικό διάστημα αποτελούν τεράστια ευκαιρία για την
επίτευξη υψηλών ρυθμών ανάπτυξης, μείωσης της ανεργίας, ψηφιακού
μετασχηματισμού, βελτίωσης των δεξιοτήτων του ανθρώπινου
δυναμικού, αλλά ταυτόχρονα θέτουν τις αρμόδιες υπηρεσίες ελέγχου
σε αυξημένη εγρήγορση. Στο πλαίσιο αυτό με τη λειτουργία του
Εθνικού Συντονιστικού Οργάνου Ελέγχου και Λογοδοσίας στην Εθνική
Αρχή Διαφάνειας στο οποίο συμμετέχουν οι σημαντικότεροι ελεγκτικοί
φορείς της χώρας έχουμε κατορθώσει να συντονίζουμε αποτελεσματικά
τη δράση μας διοργανώνοντας μεικτές αποστολές ελέγχου με
προσωπικό υψηλών προσόντων και εξειδίκευσης αλλά και να
ανταλλάσσουμε ενεργά τεχνογνωσία και εμπειρίες στο πεδίο.
Και περνάμε στην 3 η ερώτηση που περιμένουν πολλοί αναφορικά με
τους τομείς της δημόσιας ζωής τους οποίους κρίνουν ως πιο επιρρεπείς
στη διαφθορά, ή αλλιώς τους «πρωταθλητές της διαφθοράς», σύμφωνα
πάντα με τις αντιλήψεις των ερωτώμενων. Πάρα πολύ κοντά βρίσκονται
τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και η πολιτική με ποσοστό περίπου 85%,
ενώ στον αντίποδα βρίσκονται οι ένοπλες δυνάμεις με ποσοστό 26% και
ο Πολιτισμός με 41%, τομείς τους οποίους οι ερωτώμενοι θεωρούν ότι
υπάρχει διαφθορά σε μικρότερο βαθμό. Και στην περίπτωση αυτή,
όπως και προηγουμένως, στη δημογραφική ανάλυση, υψηλότερα
ποσοστά εμφανίζονται στις ηλικίες 17-39. Επειδή όπως αναφέραμε και
πριν η διαφθορά είναι κάτι εξαιρετικά ευρύ όπως και ο τρόπος με τον
οποίο τον αντιλαμβάνονται οι ερωτώμενοι ενώ και η έρευνα
αποτυπώνει στάσεις και παγιωμένες αντιλήψεις της κοινής γνώμης
απαιτείται εξαιρετικά μεγάλη προσπάθεια από την πλευρά της
Πολιτείας με στοχευμένες δράσεις προκειμένου οι τάσεις αυτές να
μεταβληθούν προς το καλύτερο, να βελτιωθούν. Στην κατεύθυνση αυτή
σε πεδία όπως είναι ο αθλητισμός αλλά και η υγεία η Εθνική Αρχή
Διαφάνειας έχει καταρτίσει σε συνεργασία με το Υφυπουργείο
Αθλητισμού και το Υπουργείο Υγείας εξειδικευμένες τομεακές
στρατηγικές καταπολέμησης της διαφθοράς που περιέχουν δράσεις
προσαρμοσμένες στις ανάγκες των φορέων, τις οποίες πριν απ’ όλους
έχουν αγκαλιάσει και επιθυμούν να εφαρμόσουν οι αντίστοιχες
πολιτικές ηγεσίες. Στο σημείο αυτό αξίζει αναφέρουμε ότι και για τους
υπόλοιπους τομείς του δημόσιου βίου που οι ερωτώμενοι έχουν
αναγνωρίσει ότι υπάρχει διαφθορά σε πολύ μεγάλο και μεγάλο βαθμό
έχουν γίνει, γίνονται, αλλά και προγραμματίζεται να γίνουν σημαντικά
βήματα. Πιο συγκεκριμένα, το περασμένο καλοκαίρι εγκρίθηκε στο
ανώτατο πολιτικό επίπεδο στο επίπεδο του Υπουργικού Συμβουλίου,
υποδηλώνοντας και την αντίστοιχη δέσμευση της πολιτικής ηγεσίας, το
Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς για την
περίοδο 2022-2025 με την έκδοση σχετικής πράξης του Υπουργικού
Συμβουλίου, έπειτα από εκτεταμένη διαβούλευση με τους αρμόδιους
φορείς χάραξης και άσκησης δημόσιων πολιτικών, εξειδικευμένων
ιδιωτικών φορέων αλλά και της κοινωνίας των πολιτών. Εκεί
περιλαμβάνονται δράσεις και παρεμβάσεις τόσο κανονιστικές όσο και
περισσότερο επιχειρησιακές που ακουμπούν σε όλους τους τομείς του
δημόσιου βίου που βλέπουμε και στην παρούσα ερώτηση, από τις
δημόσιες συμβάσεις, τη δικαιοσύνη, την τοπική αυτοδιοίκηση, το
δημόσιο τομέα εν γένει, την πολεοδομία, τις εφορίες κα. . Στην ίδια
κατεύθυνση κινούνται και οι πρωτοβουλίες τόσο οι δικές μας όσο και
αυτές που κάνουμε σε συνεργασία με το Υπουργείο Εσωτερικών, όπως
η ρύθμιση των δραστηριοτήτων επιρροής για τις οποίες ακούσατε
προηγουμένως, αλλά και η εγκαθίδρυση του Εθνικού Συστήματος
Ακεραιότητας με εμβληματική δράση την καθιέρωση των Συμβούλων
Ακεραιότητας για τους οποίους θα ακούσετε στην επόμενη ενότητα,
αλλά και του Εθνικού Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου με το ν.
4795/2021, της ρύθμισης της πολιτικής δώρου προς την Πρόεδρο της
Δημοκρατίας, τα μέλη της Κυβέρνησης και τους Υφυπουργούς, της
παρακολούθησης των πειθαρχικών υποθέσεων σε πραγματικό χρόνο
στο δημόσιο τομέα, της Διαχείρισης Κινδύνων που έπεται αλλά και της
εκπόνησης Κωδίκων Δεοντολογίας κι Επαγγελματικής Συμπεριφοράς.
Η 4 η ερώτηση έχει να κάνει με την αντίληψη που έχουν οι ερωτώμενοι
αν τα βήματα που έχουν γίνει στον ψηφιακό μετασχηματισμό της
χώρας με τη λειτουργία πχ του gov.gr, της άυλης συνταγογράφησης, της
λειτουργίας του e-efka και πολλά άλλα, συμβάλλουν στην αντιμετώπιση
της διαφθοράς. Εδώ, περισσότεροι από 1 στους 2 (52,7%) απαντούν Ναι
και Μάλλον ναι, ενώ το 46,4% απαντά Όχι και Μάλλον Όχι. Εδώ αξίζει
να αναφέρουμε ότι αυτό το ποσοστό θα έπρεπε ίσως να είναι
μεγαλύτερο ακόμα, αφού όπως αντιλαμβανόμαστε όλοι η
απλούστευση αρχικά και μετέπειτα η ηλεκτρονικοποίηση διοικητικών
διαδικασιών μειώνει σε σημαντικό βαθμό τις ευκαιρίες για ανάπτυξη
φαινομένων διαφθοράς. Δυο λόγοι στους οποίους μπορεί να οφείλεται
αυτό το ποσοστό έχουν να κάνουν με το γεγονός ότι δεν έχει χρειαστεί
να χρησιμοποιήσουν ή δεν χρησιμοποιούν όλοι οι ερωτώμενοι τις
προσφερόμενες ηλεκτρονικές υπηρεσίες αλλά και γιατί πιθανόν δεν
έχει επικοινωνηθεί η δυνατότητα αυτή όσο θα έπρεπε στους πολίτες.
Σε προηγούμενη ερώτηση είδαμε τα πεδία διαφθοράς που είναι
σημαντικά για τους ερωτώμενους.
Στην 5 η ερώτηση ζητήσαμε την άποψη τους για το ποιοι λόγοι
συντηρούν τα φαινόμενα διαφθοράς. Εδώ βρίσκονται σχεδόν με ίδιο
ποσοστό στις 2 πρώτες θέσεις οι πελατειακές σχέσεις και η
ευνοιοκρατία μαζί με την απουσία αυστηρού νομικού πλαισίου και την
ατιμωρησία με 4 στους 10 να δηλώνουν ότι είναι οι σημαντικότεροι
λόγοι κατά την άποψη τους για τη συντήρηση φαινομένων διαφθοράς,
ποσοστά τα οποία είναι ακόμα υψηλότερα στους νέους 17-39. Στην
τρίτη θέση βρίσκεται η απουσία πολιτικής βούλησης με 34,7% ενώ με
28,1% βρίσκεται στην 4 η θέση η αναποτελεσματικότητα των ελεγκτικών
μηχανισμών. Είναι γεγονός ότι παγιωμένες στάσεις και αντιλήψεις της
ελληνικής κοινωνίας, αναφορικά με τις πελατειακές σχέσεις, αυτό που
λέμε σε απλά ελληνικά αν δεν έχεις γνωστό δεν μπορείς να κάνεις τη
δουλειά σου δεν μπορούν να μεταβληθούν σε σύντομο χρονικό
διάστημα. Απαιτεί μεγάλη και συντονισμένη προσπάθεια από τη
συντεταγμένη Πολιτεία αλλά και από όλους μας ατομικά ή και μέσα σε
δομές όπως η οικογένεια και το σχολείο για να αλλάξουν προς το
καλύτερο. Απ’ την άλλη πλευρά η απαίτηση και η πίεση της κοινωνίας
για αυστηρότερο νομοθετικό πλαίσιο οδηγεί συχνά τις πολιτικές
ηγεσίες στη θέσπιση αποσπασματικών νομοθετικών και κανονιστικών
διατάξεων, γεγονός το οποίο δεν βοηθά ούτε τους εφαρμοστές του
δικαίου, δηλαδή τους δημοσίους υπαλλήλους αλλά ούτε και τους
δικαστές. Ως τρίτος σημαντικότερος λόγος προβάλλεται η απουσία
πολιτικής βούλησης η οποία πολλές φορές ενισχύεται και από την
εισήγηση άστοχων νομοθετικών διατάξεων, όπως για παράδειγμα η
αλλαγή στον Ποινικό Κώδικα το 2019 για το αδίκημα της δωροδοκίας,
με τη μετατροπή του σε πλημμέλημα, το οποίο μετά την καταδίκη της
χώρας από τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς επανήλθε σε
κακούργημα.
Στην 4 η αιτία που εμφανίζεται στην έρευνα σχετικά με την
αναποτελεσματικότητα των ελεγκτικών μηχανισμών έχουν γίνει ήδη
σημαντικά βήματα, με την ίδρυση της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας στην
οποία συνενώθηκαν 6 ελεγκτικοί μηχανισμοί, πολλοί από τους οποίους
επιχειρούσαν στο ίδιο πεδίο, ενώ και η πραγματική λειτουργία του
ΕΣΟΕΛ ενώ και η προτυποποίηση διαδικασιών ελέγχου κινείται προς την
ίδια κατεύθυνση, αυτή της βελτίωσης της αποτελεσματικότητας των
ελεγκτικών μηχανισμών.
Στην 6 η ερώτηση ρωτήσαμε την κοινή γνώμη αν πιστεύει ότι η διαφθορά
στη χώρα μας είναι πιο εκτεταμένη σε σχέση με άλλα κράτη της Ε.Ε. Ναι
ή μάλλον ναι απάντησαν 7 στους 10 (71,3%), ενώ όχι και μάλλον όχι
απάντησε το 23,7%, δηλαδή 1 στους 4 περίπου. Από τη δημογραφική
ανάλυση της συγκεκριμένης ερώτησης φαίνεται να επιβεβαιώνεται ότι
οι νεαρότερες ηλικίες θεωρούν ότι στη χώρα μας η διαφθορά είναι πιο
εκτεταμένη (περίπου από 82%-84,6% για τις ηλικίες 25-39 και 17-24
αντίστοιχα), ενώ μεγαλύτερες ηλικίες βρίσκονται πιο χαμηλά από το
μέσο όρο. Μια εξήγηση που θα μπορούσε να δοθεί πέραν του
ιδεαλισμού που μπορεί να διακρίνει τους νέους, όλοι μας άλλωστε
περάσαμε κάποια στιγμή από αυτό το στάδιο, είναι το γεγονός ότι οι
νεότερες ηλικίες είτε έχουν ζήσει και ταξιδέψει περισσότερο στο
εξωτερικό και άρα έχουν περισσότερες παραστάσεις σε σχέση με
μεγαλύτερες ηλικίες, οι οποίες, ωστόσο, μπορεί να είναι καλύτερα
ενημερωμένες για τις εγχώριες πρωτοβουλίες και τις δράσεις
αντιμετώπισης του φαινομένου.
Στην 7 η ερώτηση ζητήσαμε να δούμε την κατανόηση των ερωτώμενων
σε σχέση με το πόσο θεωρούν ότι επηρεάζουν τα φαινόμενα της
διαφθοράς την καθημερινότητά τους δίνοντας τους συγκεκριμένα
παραδείγματα, όπως για παράδειγμα την ισονομία, τις ίσες ευκαιρίες,
τη συμμετοχή στους θεσμούς της δημοκρατίας, την πρόσβαση σε δομές
υγείας, παιδεία, δικαιοσύνη, κλπ. Με άλλα λόγια θελήσαμε να δούμε
κατά πόσο μπορούν να συσχετίσουν τη διαφθορά με καθημερινές τους
δραστηριότητες. Σε πολύ μεγάλο και μεγάλο βαθμό απάντησαν 6 στους
10 (το 61,7%), το 22,9% απάντησε σε μέτριο βαθμό, ενώ το 15,3%
απάντησε είτε ότι δεν το επηρεάζει είτε ότι το επηρεάζει σε μικρό
βαθμό. Ενώ δηλαδή όπως είδαμε στην αρχή περίπου 8 στους 10
θεωρούν ότι υπάρχουν φαινόμενα διαφθοράς στην Ελλάδα, 6 στους 10
μόνο αξιολογούν ως σημαντικά αυτά τα φαινόμενα, σε βαθμό τέτοιο
που να επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό την καθημερινότητά τους.
Η επόμενη, 8 η ερώτηση παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον καθώς οι
ερωτώμενοι κλήθηκαν να απαντήσουν αν και κατά πόσο πιστεύουν ότι
υπάρχει ανοχή της ελληνικής κοινωνίας και των πολιτών ατομικά
απέναντι σε φαινόμενα διαφθοράς. Εδώ επιβεβαιώνεται περίτρανα για
ακόμα μια φορά ότι είναι βαθιά ριζωμένες κάποιες αντιλήψεις στην
ελληνική κοινωνία που είναι εξαιρετικά δύσκολο να αλλάξουν, καθώς 9
στους 10 (το 89,8%), πιστεύουν ότι Ναι ή Μάλλον ναι η ελληνική
κοινωνία ή και οι ίδιοι ατομικά είναι ανεκτικοί απέναντι στη διαφθορά.
Το ποσοστό αυτό μάλιστα είναι ακόμα υψηλότερο και από αυτό όσων
πιστεύουν ότι υπάρχει διαφθορά στην Ελλάδα. Από τα δημογραφικά
στοιχεία της ερώτησης φαίνεται ότι υπάρχει ακόμα μεγαλύτερη ανοχή
όσο μεγαλώνουν οι ηλικίες αυτών που απαντούν (από 90,4%-93,8% για
τις ηλικίες από 40 και άνω). Η μεταστροφή αυτής της αντίληψης, όπως
είπαμε και προηγουμένως θα πρέπει να είναι Εθνικός Στόχος, τον οποίο
υπηρετούμε και θα υπηρετήσουμε με σθένος και συνέπεια. Η Πολιτεία
οφείλει από την πλευρά της να λαμβάνει όλα εκείνα τα απαραίτητα
μέτρα, ευαισθητοποιώντας την κοινωνία με ιδιαίτερη έγνοια για τα πιο
ενεργά τμήματα αυτής, όπως είναι οι νέοι, αλλά και θεσμοί όπως είναι
το σχολείο και η οικογένεια που θα πρέπει να βρίσκονται στο
προσκήνιο και στην πρωτοπορία για την καταπολέμηση της διαφθοράς,
αφού η αντιμετώπιση του φαινομένου απαιτεί πρωτίστως αλλαγή
παραδείγματος.
Στην επόμενη την 9 η ερώτηση που σχετίζεται με την προηγούμενη που
εξετάζει για ποιο λόγο υπάρχει αυτή η ανοχή το 65,4% επί του συνόλου
των ερωτώμενων απαντά γιατί προτάσσεται το ατομικό συμφέρον
έναντι του κοινωνικού/συλλογικού ενώ και 2 στους 10 περίπου
πιστεύουν ότι η ανοχή στη διαφθορά υφίσταται γιατί υπάρχει φόβος
και απειλή.
Η δεύτερη αυτή απάντηση σχετίζεται με τη 10 η ερώτησή μας όπου
διερευνούμε κατά πόσο είναι πιθανό οι ερωτώμενοι προσωπικά, στην
περίπτωση που αντιλαμβάνονταν μια υπόθεση διαφθοράς, να προβούν
σε καταγγελία για αυτήν. Πολύ και αρκετά πιθανό απάντησαν 3 στους 4
ερωτώμενους (75%), ενώ λίγο και καθόλου το 23%. Τους λόγους για
τους οποίους δεν θα προχωρούσαν σε καταγγελία εξετάζει η τελευταία
μας, 11 η ερώτηση. Από όσους λοιπόν μας απάντησαν ότι είναι λίγο ή και
καθόλου πιθανό να προχωρήσουν σε καταγγελία σχετικά με υπόθεση
διαφθοράς περισσότεροι από 6 στους 10 (63,8%) μας είπε ότι δεν θα το
έκανε γιατί θεωρεί ότι δεν θα υπάρξει αποτέλεσμα, το 33,8% γιατί δεν
εμπιστεύεται τους ελεγκτικούς μηχανισμούς, ενώ το 45,9% γιατί
φοβάται ότι θα μαθευτούν τα προσωπικά του στοιχεία και θα
αποκαλυφθεί η ταυτότητά του. Στον τελευταίο αυτό λόγο έρχεται να
απαντήσει μια ακόμα θεσμική πρωτοβουλία της Πολιτείας η οποία με
το νόμο 4990/2022 για την προστασία προσώπων που αναφέρουν
παραβιάσεις ενωσιακού δικαίου έρχεται να θέσεις κανόνες και να
προστατεύσει όσους επιθυμούν να το κάνουν. Σε αυτό το πλαίσιο η ΕΑΔ
έχει οριστεί ως ο εξωτερικός δίαυλος για την υποδοχή τέτοιων
αναφορών και το επόμενο χρονικό διάστημα θα αναπτύξουμε
ηλεκτρονικό σύστημα που θα πληροί όλα τα εχέγγυα ασφάλειας και
αξιοπιστίας για να μπορέσουμε να επιτελέσουμε το ρόλο που μας
ανέθεσε η Πολιτεία όσο το δυνατόν καλύτερα. Αναφορικά με τους
άλλους 2 λόγους που προβάλλονται ως ανασταλτικοί παράγοντες από
τους ερωτώμενους για τη μη καταγγελία περιστατικών διαφθοράς
αναφέρουμε από την εμπειρία μας ότι οι καταγγέλλοντες προβαίνουν
πολλές φορές σε καταγγελίες αναμένοντας μια συγκεκριμένη έκβαση,
ένα αποτέλεσμα που θα ικανοποιεί αυτό που είχαν εξαρχής ως
ζητούμενο όταν υπέβαλλαν την αναφορά τους. Όταν αυτό δεν
επιβεβαιώνεται από τη διερεύνηση ή τον έλεγχο της υπόθεσης τότε
είναι λογικό να αισθάνονται ότι δεν αξίζει να καταγγείλουν περιστατικά
διαφθοράς. Επειδή όμως ο έλεγχος οφείλει να στηρίζεται σε αποδείξεις
και αδιαμφισβήτητα γεγονότα και όχι απλά σε εικασίες πρέπει ως
ελεγκτικός μηχανισμός να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί κατά την
άσκηση του έργου μας.