Medianalysis Team

Εν μέσω σκληρού εγχώριου ανταγωνισμού, οι Τούρκοι τηλεοπτικοί παραγωγοί αναζητούν σε όλο τον κόσμο πρωτότυπο και ελκυστικό περιεχόμενο για να γυρίσουν δράματα στην Τουρκία. Τα dizi (τηλεοπτικά δράματα στα τουρκικά), έγιναν παγκόσμια μεγαθήρια και τροφοδοτήθηκαν από αφηγήσεις που έφεραν τις παραδοσιακές αξίες και αρχές αντιμέτωπες με τη συναισθηματική και πνευματική διαφθορά του σύγχρονου κόσμου. Μεγάλη απήχηση είχαν στη Μέση Ανατολή, τη Λατινική Αμερική και την Ευρώπη, και πλέον στις ΗΠΑ καθώς προβάλλονται από τον ισπανόφωνο γίγαντα των μέσων ενημέρωσης Univision. Κι όχι μόνον. Ιδιαίτερη απήχηση και σχέση έχουν στην Ασία και μεταξύ άλλων από χώρες όπως η Νότια Κορέα και η Ιαπωνία. Ορισμένα remake έχουν αποκτήσει παγκόσμια δημοτικότητα και έχουν αποφέρει σημαντικά πρόσθετα έσοδα για τους αρχικούς παραγωγούς τους.

Το «Bahar», η κορυφαία φετινή επιτυχία στα τουρκικά κανάλια, διατέθηκε διεθνώς στην αγορά ως «Blooming Lady». Βασίζεται στο νοτιοκορεατικό «Doctor Cha», το οποίο προβλήθηκε εκεί πέρυσι και είναι επίσης διαθέσιμο παγκοσμίως στο Netflix. Η πρώτη σεζόν 16 επεισοδίων του «Bahar» σημείωσε τεράστια επιτυχία, ξεπερνώντας την τουρκική τηλεθέαση σε όλα τα επεισόδια εκτός από το πρώτο. Μετά την ολοκλήρωση της πρώτης σεζόν, το «Bahar» γνώρισε πρωτοφανή επιτυχία με την πώληση του δικαιώματος μετάδοσης του τουρκικού ριμέικ σε περίπου 50 χώρες, μεταξύ των οποίων στην Αίγυπτο, την Ελλάδα, τη Ρωσία, τις ΗΠΑ και την Ισπανία, σύμφωνα με τον Fatih Aksoy, αντιπρόεδρο της τουρκικής εταιρείας τηλεοπτικών παραγωγών MF Yapim, η οποία ειδικεύεται στις τοπικές διασκευές ξένων δραμάτων.

Καθώς η σειρά προχωρά στη δεύτερη σεζόν, η εταιρεία παραγωγής ελπίζει ότι θα φτάσει την εξαγωγική επιτυχία του «Anne», που δημιουργήθηκε από το ιαπωνικό τηλεοπτικό δράμα «Mother» και του «Kadin», που βασίζεται στο ιαπωνικό δράμα «Woman», τα οποία έφτασαν σε περισσότερες από 100 χώρες.

Στην Τουρκία, έξι τηλεοπτικά κανάλια εθνικής εμβέλειας προβάλλουν δράματα στην prime time σχεδόν καθημερινά. Οι οικογένειες απολαμβάνουν να τα παρακολουθούν μαζί, γεγονός που δημιουργεί έναν σκληρό ανταγωνισμό για την προσέλκυση του ευρύτερου ενδιαφέροντος των τηλεθεατών. Αν μάλιστα προσμετρήσουμε  τις τηλεοπτικές πλατφόρμες ροής, περίπου 100 δράματα γυρίζονται και διανέμονται στην Τουρκία κάθε χρόνο. Περίπου το 10% είναι επιτυχίες που αποφέρουν σημαντικά έσοδα για τις εταιρείες παραγωγής και τους τηλεοπτικούς σταθμούς με τα δικαιώματα εξαγωγής. Σύμφωνα την Glance-Mediametrie, μια γαλλική εταιρεία τηλεοπτικών δεδομένων, κατά τη διάρκεια της σεζόν Σεπτεμβρίου 2022 και Αυγούστου 2023, η Τουρκία ήταν ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας σεναριακών δραματικών σειρών στον κόσμο μετά τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο. 133 περίπου τουρκικές σειρές αποκτήθηκαν από ξένες χώρες. Τα τουρκικά δράματα παρακολουθούνται σε περισσότερες από 170 χώρες από περίπου 750 εκατομμύρια τηλεθεατές.

 

Η παγκόσμια ζήτηση για τουρκικό περιεχόμενο αυξήθηκε κατά 184% μεταξύ 2020 και 2023, ξεπερνώντας την αύξηση 73% που σημείωσαν τα νοτιοκορεατικά δράματα την ίδια περίοδο, σύμφωνα με την Parrot Analytics, μια εταιρεία δεδομένων για τη βιομηχανία ψυχαγωγίας. Για τους ανθρώπους της αγοράς τα έσοδα από τις εξαγωγές δράματος θα ξεπεράσουν το 1 δισεκατομμύριο δολάρια το 2025, και εκτιμούν ότι το όριο του δισεκατομμυρίου δολαρίων θα επιτευχθεί το 2026.

Νέα αγορά είναι η Ασία. Ήδη ιαπωνικοί ιδιωτικοί και δημόσιοι τηλεοπτικοί σταθμοί βρίσκονται σε συζητήσεις για  συμπαραγωγή οπτικοακουστικού περιεχομένου. Οι Τούρκοι παραγωγοί κάνουν τώρα επανεκτελέσεις των πιο επιτυχημένων ριμέικ χρησιμοποιώντας ξένους ηθοποιούς και χώρους για να απευθυνθούν σε νέες αγορές-στόχους. Το «Mother» γυρίζεται στη Σαουδική Αραβία μαζί με μια τοπική εταιρεία παραγωγής και Άραβες ηθοποιούς, ενώ το «Woman» ξαναγυρίζεται με Άραβες ηθοποιούς στην Κωνσταντινούπολη, η οποία διπλασιάζεται για τη Βηρυτό του Λιβάνου. Οι νέες εκδόσεις θα προβληθούν σε όλο τον αραβόφωνο κόσμο και οι ιδιοκτήτες του αρχικού ιαπωνικού περιεχομένου θα λάβουν γενναίες αμοιβές αδειοδότησης για τα «ριμέικ των ριμέικ».

 

Τα τουρκικά δράματα τείνουν να προβάλλονται σε δίωρα εβδομαδιαία επεισόδια που πρέπει να κοπούν σε δύο ή τρία μέρη για να ταιριάζουν με τις πρακτικές προβολής στο εξωτερικό. Οι Τούρκοι σεναριογράφοι εισάγουν συνεχώς νέους χαρακτήρες και ανατροπές στην πλοκή για να γεμίσουν την ιστορία και να δώσουν ευκαιρίες για την ανάπτυξη των χαρακτήρων και των σχέσεών τους.

Μελετητές και στελέχη της βιομηχανίας λένε ότι αυτά τα χαρακτηριστικά κάνουν τα τουρκικά δράματα εθιστικά και βοηθούν τους θεατές να δεθούν με τους χαρακτήρες. Σύμφωνα με το IMDb και άλλους, περισσότερα από 40 νοτιοκορεατικά δράματα έχουν ξαναγίνει στην Τουρκία την τελευταία δεκαετία και ο Aksoy εκτιμά ότι μόνο περίπου 20 απέκτησαν σωστά δικαιώματα περιεχομένου μέχρι στιγμής στην Τουρκία. Από το 2016 έχουν γίνει περίπου δέκα ιαπωνικές επανεκδόσεις.

Ενδεχομένως  αυτό οφείλεται στο ότι οι νέες τουρκικές παραγωγές στην προσπάθειά τους να εκμεταλλευτούν το κενό που είχε δημιουργηθεί από την Αραβική Άνοιξη και  να αποκτήσουν ένα μέρος της αγοράς της Αιγυπτιακής παραγωγής, που κρίνεται από τους αναλυτές ως ομότιμη του Χόλυγουντ για την ευρύτερη παραγωγή, χρησιμοποιούν την αμερικανική φόρμουλα του «κοινού παρανομαστή», δηλαδή απλές ιστορίες και να έχουν απήχηση από λίγο σε όλους.  Για παράδειγμα, τα τουρκικά δράματα δεν έχουν μόνον απήχηση στην Ελλάδα και σε άλλες όμορες χώρες, αλλά και πολύ μακρινές όπως η Νότια Κορέα, καθώς οι παραγωγές της γειτονικής χώρας προβάλλουν παρόμοιές οικογενειακές και κοινωνικές αξίες με αυτές της Νότιας Κορέας. Είναι γνωστό άλλωστε ότι τα νοτιοκορεατικά δράματα επικεντρώνονται στις ενδοοικογενειακές, ταξικές συγκρούσεις πλούσιων-φτωχών, στα συναισθήματα των χαρακτήρων και τονίζουν τον ρομαντισμό και όχι το σεξουαλικό περιεχόμενο – όπως στα τουρκικά δράματα. Βέβαια, αυτές οι αξίες, εντοπίζονται και σε πολλές άλλες χώρες. Μια κορυφαία ιαπωνική εξαγωγή ήταν το τηλεοπτικό δράμα 11 επεισοδίων «Mother» από το Nippon Television Network (NTV). Η πρωτότυπη εκπομπή διάρκειας μίας ώρας προβλήθηκε το 2010 και στη συνέχεια επεκτάθηκε σε 33 δίωρα επεισόδια. Έγινε τεράστια επιτυχία στην Τουρκία το 2017 και έχει πωληθεί σε περισσότερες από 100 χώρες. Ο «Καλό Γιατρός» μια άλλη αμερικανοκορεάτικη παραγωγή, έγινε remake που την είδαμε και στην ελληνική τηλεόραση. Και να μην ξεχνάμε τον Σουλεϊμάν, μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες στην ελληνική τηλεόραση εν μέσω κρίσης!

 

Υπάρχει βέβαια και η άλλη εκδοχή: ότι δηλαδή η τουρκική βιομηχανία τηλεοπτικών σειρών έχει γίνει ένα ασιατικό προϊόν του κόσμου των τηλεοπτικών σειρών. Ακριβώς όπως το Netflix στις ΗΠΑ επικρίνεται για την παραγωγή «κακής ποιότητας αλλά φθηνού και υπερβολικού» περιεχομένου, το ίδιο ισχύει και για τις τουρκικές τηλεοπτικές σειρές. Στο παρελθόν, οι Τούρκοι παραγωγοί τηλεοπτικών σειρών παρήγαγαν σειρές με πολύ υψηλής ποιότητας σενάρια, ακριβό ντεκόρ, καλούς ηθοποιούς, καλούς σκηνοθέτες και μικρά επεισόδια. Πολύ λίγες από αυτές εξήχθησαν. Στη συνέχεια, προκειμένου να εξοικονομήσουν χρήματα, άρχισαν να δουλεύουν με φθηνότερα σενάρια, μεγαλύτερα επεισόδια και φθηνότερους ηθοποιούς.

Συνειδητοποίησαν όμως ότι όσο κακή και αν είναι η σειρά παρακολουθείται στο εξωτερικό. Υπάρχουν παραδείγματα για τα οποία μιλούν πάντα οι παραγωγοί τηλεοπτικών σειρών, όπως ένα τηλεοπτικό κανάλι που ήταν έτοιμο να χρεοκοπήσει στη Χιλή και άρχισε να σπάει ρεκόρ τηλεθέασης αφού άρχισε να μεταδίδει τουρκικές σειρές. Μην ξεχνάτε την απήχηση που είχαν οι τουρκικές σειρές κατά τη διάρκεια της κρίσης: πάμφθηνες και τηλεοπτικά αποδοτικές, ότι καλύτερο για τους ιδιοκτήτες των καναλιών.

Υπάρχουν κατατάξεις με τις 50 καλύτερες τηλεοπτικές σειρές όλων των εποχών στην Τουρκία και οι περισσότερες από αυτές είναι τηλεοπτικές σειρές πριν από το 2010 ή τηλεοπτικές σειρές που σήμερα μεταδίδονται μόνο στο διαδίκτυο. Το ποσοστό των εξαγωγών τους είναι πολύ χαμηλό. Οι τηλεοπτικές σειρές που εξάγονται έχουν χαμηλή τηλεθέαση στην Τουρκία. Κάποιοι ξένοι φίλοι αναφέρουν τα ονόματα διαφόρων τουρκικών τηλεοπτικών σειρών, αλλά δεν γνωρίζω καμία από αυτές. Αναφέρουν τα ονόματα διαφόρων ηθοποιών ή ηθοποιών, αλλά δεν γνωρίζω κανέναν από αυτούς. Αντιθέτως, όπως λένε,  οι καλύτεροι ηθοποιοί και σκηνοθέτες της Τουρκίας δεν εργάζονται στις τηλεοπτικές σειρές που προβάλλονται στην τηλεόραση και εξάγονται σήμερα. Επειδή το σενάριο είναι κακής ποιότητας γι’ αυτούς. Οι καλύτεροι σκηνοθέτες της Τουρκίας έχουν δουλέψει σε πολύ λίγες τηλεοπτικές σειρές μετά το 2010. Στην πραγματικότητα, δεν εργάστηκαν σε πολλές τηλεοπτικές σειρές που εξήχθησαν.

Ας ρωτήσουμε ποιοι είναι οι καλύτεροι σκηνοθέτες της Τουρκίας; Πιθανότατα οι καλύτεροι 6-7 σκηνοθέτες δεν είχαν τηλεοπτική σειρά πρόσφατα και οι άλλες σειρές τους δεν είναι δημοφιλείς στο εξωτερικό. Παρόμοια πράγματα ισχύουν και για τον ηθοποιό ή την ηθοποιό. Ας ρωτήσουμε τους Τούρκους χρήστες, πιστεύετε ότι ο Şener Şen θα πρωταγωνιστήσει σε μια τηλεοπτική σειρά με τον Hande Erçel; Ο Şener Şen είναι ένας από τους πιο θρυλικούς ηθοποιούς του τουρκικού κινηματογράφου. Είναι μεγάλος πια, αλλά δεν έχει δεχτεί καμία πρόταση για ρόλο. Επειδή οι παραγωγοί γνωρίζουν ότι ούτε ο Şener Şen ούτε κανένας ποιοτικός ηθοποιός θα δουλέψει σε τόσο κακές δουλειές. Για να απασχοληθούν πολλοί ποιοτικοί ηθοποιοί στη σειρά, η διάρκεια της σειράς πρέπει να είναι μικρή, ο προϋπολογισμός πρέπει να είναι μεγάλος, το σενάριο πρέπει να είναι πολύ καλό και οι υπόλοιποι ηθοποιοί πρέπει επίσης να είναι καλοί.

Η χρυσή εποχή των τουρκικών τηλεοπτικών σειρών από άποψη ποιότητας είναι η δεκαετία του ’90 και οι αρχές της δεκαετίας του 2000, δηλαδή πολύ χαμηλές εξαγωγές. Για τον κινηματογράφο, είναι η δεκαετία του ’70 και εν μέρει τα τέλη της δεκαετίας του ’90. Υπάρχουν ποιοτικές νέες σειρές, αλλά σχεδόν οι περισσότερες βρίσκονται στο διαδίκτυο, οπότε δεν εξάγονται. Netflix,Blu tv,Puhu Tv, Gain, Exxen ή άλλες ξένες-διεθνείς μεγάλες εταιρείες έχουν καλές τουρκικές σειρές αλλά ούτως ή άλλως φτηνές, χαμηλής ποιότητας, μεγάλες σειρές εξακολουθούν να εξάγονται και να παρακολουθούνται στο εξωτερικό.

Αν έχετε έναν Τούρκο φίλο πιθανότατα δεν θα σας προτείνει ποτέ αυτού του τύπου τις τηλεοπτικές σειρές και πιθανότατα δεν έχουν παρακολουθήσει ποτέ τις περισσότερες από αυτές. Κάποιες από αυτούς τους τύπους σειρών μπαίνουν στην κατάταξη της τηλεθέασης στην Τουρκία, αλλά δεν κυριαρχούν στις προτιμήσεις των Τούρκων τηλεθεατών. Στο παρελθόν, υπήρχαν τηλεοπτικές σειρές που ξεπερνούσαν την τηλεθέαση περισσότερο από τους ποδοσφαιρικούς αγώνες. Σήμερα, οποιοδήποτε αθλητικό πρόγραμμα, (όχι αγώνας), οποιοδήποτε πολιτικό πρόγραμμα ή πρόγραμμα συζήτησης, ξεπερνά τις περισσότερες από αυτές τις σειρές.

Όποια και να είναι η αλήθεια, γεγονός πάντως είναι ότι η οπτικοακουστική βιομηχανία της Τουρκίας έχει διεθνοποιηθεί κι πλέον ανταγωνίζεται κι αυτή την Αιγύπτου, που θεωρείται το Χόλυγουντ της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Η παγκόσμια δημοτικότητα των τουρκικών τηλεοπτικών δραμάτων – ή dizi στα τουρκικά – έχει ωθήσει την Τουρκία στη θέση του κορυφαίου εξαγωγέα τηλεόρασης, ενισχύοντας σημαντικά τη διεθνή εικόνα της χώρας και προσελκύοντας εκατομμύρια τηλεθεατές και τουρίστες παγκοσμίως στους ιστορικούς και πολιτιστικούς τόπους της, οι οποίοι αποτελούν σκηνικό για πολλές από τις εκπομπές.

Παραπομπές

Associated Press (2024) Booming Turkish TV Drama Industry Captures Hearts and Minds Worldwide and Boosts Tourism. At: https://www.usnews.com/news/entertainment/articles/2024-07-12/booming-turkish-tv-drama-industry-captures-hearts-and-minds-worldwide-and-boosts-tourism

Fatima Bhutto (2019) How Turkish TV is taking over the world. The Guardian, 13 Sept. At: https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2019/sep/13/turkish-tv-magnificent-century-dizi-taking-over-world

Pothou, E. (2020) ‘Why so Successful? An Audience Research on the Turkish TV Series in Greece’, VIEW Journal of European Television History and Culture, 9(17), p. 62 – 78. Available at: https://doi.org/10.18146/view.211.

Tavsan S. (2024) ‘Asian dramas spread across the world through Turkish remakes’ NikeiAsia August 10. At: https://asia.nikkei.com/Business/Media-Entertainment/Asian-dramas-spread-across-the-world-through-Turkish-remakes?_hsmi=321315324

Vivarelli, Nick (2021) Why Turkish Dramas Are Conquering Hispanic Audiences in the U.S. on Univision, Variety. https://variety.com/2021/tv/news/turkish-dramas-u-s-hispanic-audiences-univision-1234978398/

ILGIN YORULMAZ (2021) Turkish dramas are rewriting the global entertainment script.NikeiAsia. At: https://asia.nikkei.com/Life-Arts/Arts/Turkish-dramas-are-rewriting-the-global-entertainment-script