Παιδιά, Έφηβοι και Ειδήσεις: Τι σημαίνει η ενημέρωση στην εποχή του TikTok – Δεδομένα από την Ελλάδα και τον Κόσμο

Η σχέση των παιδιών και των εφήβων με τις ειδήσεις απασχολεί ολοένα και περισσότερο τη διεθνή επιστημονική και δημοσιογραφική κοινότητα. Πώς αντιδρά το νεανικό κοινό στην ειδησεογραφική πληροφορία; Ποιες είναι οι επιπτώσεις της έκθεσής του σε περιεχόμενο ειδήσεων και τι προσδοκά από αυτό; Το άρθρο που ακολουθεί συνοψίζει τα κυριότερα ευρήματα διεθνών ερευνών πάνω σε αυτά τα ερωτήματα, φωτίζοντας τον ρόλο της ενημέρωσης στη διαμόρφωση ενεργών, ενημερωμένων πολιτών από νεαρή ηλικία. Όπως επισημαίνουν δημοσιογράφοι, πολιτικοί και ακαδημαϊκοί, η επαφή των νέων με τις ειδήσεις δεν είναι μόνο ζήτημα πληροφόρησης, αλλά και ουσιαστικό εργαλείο ενίσχυσης της δημοκρατικής συμμετοχής και της κοινωνικής συνοχής.

Μια διαπίστωση πολύ πριν την έκρηξη των social media

Τα ερευνητικά δεδομένα καταδεικνύουν ήδη πριν από την εποχή της κυριαρχίας του ρηχού σε βαθύ περιεχόμενο Tik Tok, ότι η έκθεση των παιδιών στις ειδήσεις συμβάλλει ουσιαστικά στην κοινωνικοποίησή τους ως κριτικών και ενεργών πολιτών (van Deth et al., 2011). Παράλληλα, η παρακολούθηση ειδησεογραφικού περιεχομένου μπορεί να ενισχύσει τη φιλοκοινωνική τους συμπεριφορά και τη διάθεσή τους για συμμετοχή στα κοινά (de Leeuw et al., 2015). Οι ειδήσεις δεν λειτουργούν μόνο ως μέσο πληροφόρησης, αλλά και ως ερέθισμα για την καλλιέργεια της αίσθησης του «ανήκειν» στην κοινωνία και για την ικανοποίηση της φυσικής περιέργειας των παιδιών για τον κόσμο που τα περιβάλλει.

Η αξία της ελευθερίας της έκφρασης και της πρόσβασης στην πληροφορία για τα παιδιά κατοχυρώνεται στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, σύμφωνα με την οποία: «Το παιδί έχει δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης· το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει την ελευθερία να αναζητεί, να λαμβάνει και να μεταδίδει πληροφορίες και ιδέες κάθε είδους, ανεξαρτήτως συνόρων, είτε προφορικά, είτε γραπτά, είτε μέσω έντυπου λόγου, μέσω της τέχνης ή μέσω κάθε άλλου μέσου της επιλογής του παιδιού».

Στο σημερινό υπερανταγωνιστικό και πολυσχιδές περιβάλλον των ΜΜΕ (van’t Riet & Kleemans, 2021), οι ειδήσεις που απευθύνονται σε παιδιά και εφήβους καλούνται να ανταποκριθούν στις αυξανόμενες προκλήσεις. Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι νέοι καταναλώνουν, ερμηνεύουν και αξιολογούν τις ειδήσεις, καθώς και των προσδοκιών που έχουν από αυτές, είναι κρίσιμη για τους επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης.

Συνήθειες ενημέρωσης και κοινωνικοποίηση μέσω ειδήσεων

«Η ενημέρωση των παιδιών δεν περιορίζεται πλέον στην τηλεόραση· επεκτείνεται στο διαδίκτυο και στα κοινωνικά δίκτυα, κυρίως μέσω των έξυπνων κινητών τηλεφώνων. Ωστόσο, εκτός από τα μέσα ενημέρωσης, καθοριστικό ρόλο ως πηγές πληροφόρησης διαδραματίζουν και τα κοινωνικά περιβάλλοντα —γονείς, σχολείο, φίλοι— διαμορφώνοντας τις αντιλήψεις των παιδιών και των εφήβων για τις ειδήσεις» ανέφεραν πριν από 6 χρόνια οι Notley & Dezuanni (2019).

Η διαδικτυακή αναζήτηση έχει ήδη ενταχθεί στη ρουτίνα πληροφόρησης των παιδιών. Σε έρευνα στη Γερμανία (Feierabend et al., 2021), το 19% των παιδιών ηλικίας 6–13 ετών δήλωσε ότι χρησιμοποιεί καθημερινά ή σχεδόν καθημερινά μηχανές αναζήτησης για ενημερωτικούς σκοπούς, ενώ το 45% τις χρησιμοποιεί μια έως πολλές φορές την εβδομάδα. Το 28% αναζητά ειδήσεις και τρέχοντα γεγονότα, ενώ ένα ποσοστό 18% που έχει εμπειρία με ψηφιακούς βοηθούς (όπως η Alexa ή η Siri) πραγματοποιεί φωνητικές αναζητήσεις, κυρίως για μουσική, αλλά και για ειδήσεις ή πληροφορίες προσωπικού ενδιαφέροντος.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, το 2020, παιδιά στη Γερμανία κλήθηκαν να εκφράσουν τη γνώμη τους για τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων. Το 27% απάντησε ότι τα παρακολουθεί συχνά, με τη συχνότητα να αυξάνεται σταθερά με την ηλικία: από 15% στις ηλικίες 6–7 ετών, σε 36% στις ηλικίες 12–13. Οι περισσότεροι παρακολουθούσαν εκπομπές της δημόσιας τηλεόρασης, όπως το παιδικό δελτίο logo! και ενημερωτικά προγράμματα ενηλίκων, όπως το Tagesschau και το heute. Το αυξημένο ενδιαφέρον για πληροφόρηση κατά την περίοδο των lockdown αποτυπώθηκε στον κατάλογο των 100 πιο δημοφιλών τηλεοπτικών εκπομπών, όπου καταγράφηκαν 24 προβολές του Tagesschau — γεγονός που υποδηλώνει πως τα παιδιά παρακολούθησαν τις ειδήσεις μαζί με τις οικογένειές τους (Feierabend & Scolari, 2021).

Καθώς οι έφηβοι μεγαλώνουν, τα κοινωνικά δίκτυα αποκτούν κεντρική θέση στο πληροφοριακό τους ρεπερτόριο. Σε μελέτη του 2021 (Hasebrink et al.), το 46% των ερωτηθέντων ηλικίας 14–17 ετών δήλωσε ότι καταναλώνει δημοσιογραφικό περιεχόμενο στα social media αρκετές φορές την εβδομάδα. Μάλιστα, όλοι οι συμμετέχοντες που ακολουθούν ειδησεογραφικά μέσα στα κοινωνικά δίκτυα παρακολουθούν ειδήσεις και εκτός αυτών των πλατφορμών. Κύριο κίνητρο για την αναζήτηση πληροφόρησης αποτελεί η επιθυμία συμμετοχής σε συζητήσεις με συνομηλίκους και μέλη της οικογένειας — ένδειξη ότι οι ειδήσεις λειτουργούν ως εργαλείο κοινωνικής ένταξης. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι έφηβοι που νιώθουν πως μπορούν να επηρεάσουν πολιτικά τις εξελίξεις εμφανίζουν και αυξημένο ενδιαφέρον για τα τρέχοντα γεγονότα.

Αξιοπιστία της πληροφορίας και γονεϊκή επιρροή στην ενημερωτική συμπεριφορά των παιδιών – η αρχή του τέλους της κριτικής σκέψης και η κυριαρχία της Google

Μια μελέτη από τη Σουηδία (Sjöberg, 2018), που διερεύνησε τη συμπεριφορά ενημέρωσης παιδιών 10–11 ετών και εφήβων 15–16 ετών σε συνθήκες κρίσης (συγκεκριμένα κατά το ξέσπασμα του ιού Έμπολα το 2014), ανέδειξε σημαντικές διαφορές στις αντιλήψεις για την αξιοπιστία των ειδήσεων μεταξύ των νέων και των προηγούμενων γενιών. Οι σημερινοί νέοι τείνουν να θεωρούν ως δείκτες εγκυρότητας στοιχεία όπως η υψηλή κατάταξη στη Google ή ο αριθμός των «likes» και των ακολούθων. Παρ’ όλα αυτά, ακόμη και οι ίδιοι οι έφηβοι δηλώνουν ανασφάλεια ως προς την ικανότητά τους να αξιολογούν την ποιότητα και την αξιοπιστία των πληροφοριών, ενώ δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τις ψευδείς ειδήσεις (Notley & Dezuanni, 2019· Tamboer et al., 2020).

Η έρευνα γύρω από την κοινωνικοποίηση των παιδιών σε σχέση με τις ειδήσεις υπογραμμίζει τον καθοριστικό ρόλο των γονέων και της μαθησιακής παρατήρησης. Οι γονείς λειτουργούν συχνά ως δημιουργοί του «μέσου περιβάλλοντος» στο οποίο αναπτύσσονται οι πρώτες συνήθειες ενημέρωσης των παιδιών. Όπως δείχνει η καθηγήτρια του πανεπιστημίου της Καλιφόνρια Rebecca Nathanson (2015), τα παιδιά που μεγαλώνουν σε περιβάλλοντα «πλούσια σε ειδήσεις» —όπου οι γονείς αποδίδουν αξία στην ενημέρωση και το δείχνουν εμπράκτως— είναι πιθανότερο να αποκτήσουν ενδιαφέρον για τις ειδήσεις.

Ακόμα και στη σύγχρονη εποχή της εξατομικευμένης και συχνά «αόρατης» χρήσης των μέσων, το μοντέλο της γονεϊκής επιρροής διατηρεί την ισχύ του (Vaala & Bleakley, 2015· Edgerly et al., 2018). Η κοινωνικοποίηση μέσω ειδήσεων δεν προκύπτει απλώς από τη γενική παρουσία ενημερωτικού περιεχομένου στο σπίτι, αλλά κυρίως από την ενεργή παρατήρηση του τρόπου με τον οποίο οι γονείς καταναλώνουν ειδήσεις σε διάφορες συσκευές (τηλεόραση, κινητό, tablet). Η επιρροή αυτή μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες: οι έφηβοι και οι νέοι ενήλικες συνεχίζουν συχνά να υιοθετούν πρότυπα ενημερωτικής συμπεριφοράς που παρατήρησαν στο οικογενειακό περιβάλλον (York & Scholl, 2015· Shehata, 2016· Notley & Dezuanni, 2019).

Τέλος, οι γονείς αναγνωρίζονται από τα ίδια τα παιδιά ως αξιόπιστες πηγές ενημέρωσης και πολύτιμοι «οδηγοί» στην κριτική επεξεργασία των ειδήσεων. Η επίδρασή τους αποτυπώνεται ευδιάκριτα στις έρευνες για τη σχέση των παιδιών με την ενημέρωση (Tamboer et al., 2020).

​Πηγές ενημέρωσης των νέων στην Αυστραλία: Ένα πολυδιάστατο οικοσύστημα πληροφόρησης

Η μελέτη των Notley & Dezuanni (2019) αποτυπώνει τις πηγές από τις οποίες αντλούν ειδήσεις παιδιά και έφηβοι στην Αυστραλία κατά τη διάρκεια μιας τυπικής ημέρας. Τα ευρήματα αναδεικνύουν ένα σύνθετο και διασυνδεδεμένο περιβάλλον ενημέρωσης, στο οποίο συνυπάρχουν τεχνολογικά μέσα και διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις.

Βασικές πηγές ενημέρωσης:

• Τηλεόραση (κυρίως δημόσια κανάλια και ειδήσεις για παιδιά)
• Μηχανές αναζήτησης (όπως η Google)
• Κοινωνικά δίκτυα (YouTube, Instagram, Facebook, TikTok)
• Συζητήσεις με γονείς και φίλους
• Σχολείο (όταν ενσωματώνονται ειδήσεις στο μάθημα)
• Ψηφιακοί βοηθοί (π.χ. Siri, Alexa)
• Ειδησεογραφικές ιστοσελίδες

Η έρευνα καταγράφει ότι οι νέοι συνδυάζουν καθημερινά πολλές από αυτές τις πηγές. Για παράδειγμα, ένα θέμα που εντοπίζουν στο Instagram μπορεί να τους οδηγήσει σε διαδικτυακή αναζήτηση και εν συνεχεία να αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης στο σχολείο ή στο σπίτι.

Κύρια ευρήματα:

• Το 71% των νέων παρακολουθεί τηλεοπτικές ειδήσεις τουλάχιστον μία φορά την ημέρα.
• Το 60% χρησιμοποιεί μηχανές αναζήτησης για πληροφόρηση.
• Πάνω από το 50% ενημερώνεται μέσω social media, με αυξητικές τάσεις στις ηλικίες άνω των 12.
• Η οικογένεια διατηρεί ισχυρή επιρροή: πολλά παιδιά δηλώνουν ότι συζητούν τις ειδήσεις με τους γονείς τους.
• Το σχολείο παραμένει σταθερός πυλώνας πληροφόρησης, ιδιαίτερα όταν οι δάσκαλοι συνδέουν την ύλη με επίκαιρα γεγονότα.

Συμπεράσματα:

1. Η ενημέρωση των νέων είναι πολυκαναλική και περιστασιακή.
2. Η τεχνολογία ενισχύει τη διασπορά ειδήσεων, αλλά οι ανθρώπινες σχέσεις παίζουν καθοριστικό ρόλο.
3. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί θεωρούνται πιο αξιόπιστες πηγές από τα social media.
4. Η ενεργή καθοδήγηση ενηλίκων είναι αναγκαία, ώστε τα παιδιά να αναπτύξουν κριτική στάση απέναντι στην πληροφόρηση.

Τι συμβαίνει 6 χρόνια μετά την εμφάνιση του Covid;

• Κυριαρχία των Κοινωνικών Δικτύων: Το 2024, το 42,9% της Γενιάς Z βασίζεται στα κοινωνικά δίκτυα για την καθημερινή τους ενημέρωση, με το TikTok να ηγείται, καθώς το 21% των χρηστών το προτιμά για ειδήσεις. ​Attest
• Συχνότητα Χρήσης Διαδικτύου: Στις Ηνωμένες Πολιτείες, σχεδόν οι μισοί έφηβοι (46%) αναφέρουν ότι είναι συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο σχεδόν συνεχώς, ποσοστό αυξημένο από 24% πριν από μια δεκαετία. ​Pew Research Center

Εμπιστοσύνη στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης

• Δυσπιστία προς τα Μέσα: Παρά την αυξημένη χρήση, οι νέοι εμφανίζουν έντονη δυσπιστία προς τα μέσα ενημέρωσης, ιδιαίτερα τα παραδοσιακά. Αυτό οδηγεί σε μεγαλύτερη εξάρτηση από προσωπικά δίκτυα και ανεξάρτητους δημιουργούς περιεχομένου για ενημέρωση. ​

Ο Ρόλος των Social Media στην Ενημέρωση

• Προτίμηση σε Συγκεκριμένες Πλατφόρμες: Πλατφόρμες όπως το TikTok και το Instagram κυριαρχούν στις προτιμήσεις των εφήβων και νεαρών ενηλίκων για ενημέρωση. Στις ΗΠΑ, το ποσοστό των ενηλίκων που λαμβάνουν τακτικά ειδήσεις από το TikTok αυξήθηκε από 3% το 2020 σε 14% το 2023. ​

Έκθεση σε Ψευδείς Ειδήσεις & Τρόποι Αντιμετώπισης

• Ευαισθητοποίηση για Παραπληροφόρηση: Οι νέοι είναι ευάλωτοι σε ανακριβείς πληροφορίες λόγω της κυριαρχίας των κοινωνικών δικτύων στην ενημέρωσή τους. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 96% των νέων χρησιμοποιεί καθημερινά το διαδίκτυο, με το 84% να συμμετέχει σε κοινωνικά δίκτυα, γεγονός που αυξάνει την πιθανότητα έκθεσης σε παραπληροφόρηση. ​Epthinktank

Επιπτώσεις στην Ψυχική Υγεία από την Ενημέρωση

• Ανησυχίες για την Ψυχική Υγεία: Η συνεχής έκθεση σε ειδήσεις μέσω κοινωνικών δικτύων έχει συνδεθεί με αυξημένα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης μεταξύ των εφήβων. Το φαινόμενο του «doomscrolling», όπου οι χρήστες καταναλώνουν συνεχώς αρνητικές ειδήσεις, συμβάλλει σε αυτά τα συναισθήματα. ​

Συνολικά, οι νέοι παγκοσμίως βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στα κοινωνικά δίκτυα για την ενημέρωσή τους, γεγονός που επηρεάζει την αντίληψή τους για την αξιοπιστία των ειδήσεων και την ψυχική τους υγεία. Η ανάπτυξη κριτικής σκέψης και η εκπαίδευση στα μέσα ενημέρωσης είναι απαραίτητες για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που προκύπτουν από τη σύγχρονη κατανάλωση ειδήσεων.

Ενημέρωση, κοινωνικά μέσα και προστασία των ανηλίκων στην Ελλάδα

Τα τελευταία χρόνια, η κατανάλωση ειδήσεων και η χρήση των κοινωνικών μέσων στην Ελλάδα έχουν μεταβάλει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες —και κυρίως οι νέοι— ενημερώνονται και αλληλεπιδρούν στο διαδίκτυο.

Πηγές ενημέρωσης και εμπιστοσύνη στα μέσα

Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Ινστιτούτου Reuters για το 2024, μόνο το 23% των Ελλήνων εμπιστεύονται τα μέσα ενημέρωσης, ποσοστό που κατατάσσει τη χώρα στην τελευταία θέση μεταξύ 47 κρατών, μαζί με την Ουγγαρία. Επιπλέον, το 48% των Ελλήνων δηλώνει ότι ενημερώνεται κυρίως μέσω κοινωνικών δικτύων — ξεπερνώντας την τηλεόραση. Η κυρίαρχη πλατφόρμα ενημέρωσης είναι το Instagram (52%), ενώ ακολουθούν το YouTube και το TikTok (41%).

Χρήση διαδικτύου και social media

Σύμφωνα με τα στοιχεία του DataReportal (2024), η Ελλάδα αριθμεί 8,9 εκατομμύρια χρήστες διαδικτύου, με διείσδυση 86,2%. Οι χρήστες κοινωνικών δικτύων φτάνουν τα 7,4 εκατομμύρια, δηλαδή το 71,7% του πληθυσμού. Αντίστοιχα, η ΕΛΣΤΑΤ αναφέρει ότι το 79,6% των ατόμων ηλικίας 16–74 ετών συμμετείχε σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης το πρώτο τρίμηνο του 2024.

Κατανάλωση Ειδήσεων από Παιδιά, Εφήβους και Νέους στην Ελλάδα (2022–2024)

Πηγές Ενημέρωσης και Συχνότητα Χρήσης

Οι νέοι στην Ελλάδα έως 24 ετών στρέφονται ολοένα και περισσότερο σε ψηφιακά μέσα για την ενημέρωσή τους. Οι ηλικίες 15–39 ετών ενημερώνονται κυρίως μέσω διαδικτύου – ειδικότερα από τα social media – σε αντίθεση με τους μεγαλύτερους που προτιμούν την τηλεόραση. Τα δημοφιλέστερα μέσα ενημέρωσης είναι η τηλεόραση (65%), οι διαδικτυακές ειδησεογραφικές πλατφόρμες (57%) και τα social media (55%), ενώ ακολουθούν το ραδιόφωνο (24%) και ο έντυπος τύπος (14%).

Μέσο Ενημέρωσης	Social Media
Τηλεόραση	65%
Ιστοσελίδες	57%
Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης	55%
Ραδιόφωνο	24%
Έντυπος Τύπος	14%

Οι πλατφόρμες Instagram και TikTok κυριαρχούν απόλυτα στις ηλικίες 16–24, ενώ η χρήση της τηλεόρασης μειώνεται στις νεαρές ομάδες. Σχεδόν όλοι οι νέοι στην Ελλάδα είναι πλέον online, με τη διείσδυση του Internet να αγγίζει το 97%.

Το 85–90% των νέων 16–25 ετών δηλώνει ότι ενημερώνεται από το διαδίκτυο τουλάχιστον εβδομαδιαίως, με περίπου τους μισούς να το κάνουν καθημερινά. Συγκεκριμένα, το 48,7% μπαίνει σε ενημερωτικές ιστοσελίδες καθημερινά, ενώ το 50,2% ενημερώνεται μέσω social media καθημερινά. Το 55% δηλώνει πως τον ενδιαφέρει πολύ η επικαιρότητα και το 30,5% αρκετά.

Εμπιστοσύνη στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης

Παρά την υψηλή χρήση, οι νέοι είναι ιδιαίτερα δύσπιστοι απέναντι στα μέσα ενημέρωσης. Σε κλίμακα εμπιστοσύνης 0–10, οι ειδησεογραφικές ιστοσελίδες βαθμολογούνται με 6 και τα social media με 5. Το 91% δηλώνει λίγη ή καθόλου εμπιστοσύνη στα παραδοσιακά μέσα, ενώ μόλις το 22,6% θεωρεί σημαντικό το αν μια είδηση προέρχεται από γνωστό μέσο.

Περισσότερη εμπιστοσύνη εμπνέουν πρόσωπα του περιβάλλοντός τους (οικογένεια 49,3%, φίλοι 39,5%) και ειδικοί/επιστήμονες (61,8%).

Ο Ρόλος των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης στην Ενημέρωση

Τα social media αποτελούν την κυριότερη πηγή ενημέρωσης για τη νεολαία. Περίπου οι μισοί νέοι 16–30 δηλώνουν ότι ενημερώνονται μέσω αυτών. Instagram, TikTok και YouTube είναι οι πιο δημοφιλείς πλατφόρμες. Στο TikTok, το 65,5% των χρηστών είναι κάτω των 25 ετών. Το Facebook έχει μικρή απήχηση στους εφήβους, αλλά παραμένει ενεργό στους άνω των 35.

Οι ειδήσεις στα social media φτάνουν στους νέους κυρίως μέσω δημιουργών περιεχομένου και όχι από επίσημους λογαριασμούς. Η ενημέρωση περνά μέσα από μορφές όπως σύντομα βίντεο, memes ή προσωπικά σχόλια influencers, γεγονός που δυσκολεύει τη διάκριση ανάμεσα σε είδηση και άποψη.

Έκθεση σε Ψευδείς Ειδήσεις & Τρόποι Αντιμετώπισης

Το 83% των νέων στην Ελλάδα έχει εκτεθεί σε παραπληροφόρηση. Το 71% δηλώνει ότι έχει πέσει θύμα ψεύτικων ειδήσεων. Παρ’ όλα αυτά, το 89% των νέων διασταυρώνει συχνά τις πληροφορίες του – το 50% καθημερινά.

Οι νέοι δίνουν μεγαλύτερη σημασία στο ποιος μοιράζεται μια είδηση (π.χ. φίλος ή influencer) και λιγότερη στο μέσο προέλευσης. Δείχνουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη σε έμπιστους ανθρώπους και λιγότερη στα «μεγάλα» κανάλια.

Επιπτώσεις στην Ψυχική Υγεία από την Ενημέρωση

Η συνεχής έκθεση σε αρνητικές ειδήσεις οδηγεί πολλούς νέους στο φαινόμενο του «doomscrolling», με αποτέλεσμα αυξημένο άγχος και συναισθήματα απελπισίας. Άτομα που παρακολουθούν ειδήσεις εμμονικά εμφανίζουν σε ποσοστό 74% συμπτώματα άγχους ή κατάθλιψης.

Ο ΠΟΥ αναφέρει ότι 1 στους 7 εφήβους 10–19 ετών παγκοσμίως ζει με κάποια ψυχική διαταραχή. Ο καταιγισμός πληροφορίας και η υπερφόρτωση δεδομένων αποτελούν επιβαρυντικούς παράγοντες. Είναι κρίσιμο να καλλιεργηθεί η ισορροπία μεταξύ ενημέρωσης και ψυχικής ευεξίας.

Συμπέρασμα

Οι νέοι στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα ενεργοί καταναλωτές ειδήσεων, κυρίως μέσω ψηφιακών καναλιών και social media. Παράλληλα, αντιμετωπίζουν τις πληροφορίες με δυσπιστία και αναζητούν επιβεβαίωση από πιο προσωπικές ή εξειδικευμένες πηγές. Η ενημέρωση έχει αντίκτυπο στην ψυχολογία τους και αναδεικνύεται η ανάγκη για ενίσχυση της παιδείας στα μέσα, ώστε να προστατεύονται αποτελεσματικά από την παραπληροφόρηση και το ψηφιακό στρες.

Παιδιά, έφηβοι και ψηφιακοί κίνδυνοι

Η υπερβολική ενασχόληση των παιδιών με το διαδίκτυο καταγράφεται ως το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη: 34% των παιδιών στην Ελλάδα παρουσιάζει υπερβολική χρήση. Επιπλέον, το 75% των παιδιών δημοτικού διαθέτει ήδη προφίλ σε social media, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο έκθεσής τους σε ακατάλληλο ή επιβλαβές περιεχόμενο.

Εθνική Στρατηγική Προστασίας Ανηλίκων

Στις 30 Δεκεμβρίου 2024, η ελληνική κυβέρνηση παρουσίασε την Εθνική Στρατηγική για την Προστασία των Ανηλίκων από τον Εθισμό στο Διαδίκτυο, η οποία περιλαμβάνει μέτρα όπως:

• Ενίσχυση του γονικού ελέγχου
• Υποχρεωτική επαλήθευση ηλικίας
• Συνεργασία με πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης

Κεντρικό εργαλείο της στρατηγικής είναι η εφαρμογή «Kids Wallet». Μέσω της κυβερνητικής πλατφόρμας υπηρεσιών, η εφαρμογή θα επιτρέπει στους γονείς να ελέγχουν την πρόσβαση των παιδιών στο διαδίκτυο, εφαρμόζοντας αλγορίθμους παρακολούθησης, αυστηρούς ελέγχους ταυτότητας και περιορισμούς περιήγησης.

Ρυθμίσεις και κοινωνικός διάλογος

Παρά τις προτάσεις για καθολική απαγόρευση πρόσβασης στα social media για παιδιά κάτω των 15 ετών, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης εξέφρασε επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητα μιας τέτοιας προσέγγισης. Υπογράμμισε, ωστόσο, ότι η προστασία της ευημερίας των παιδιών αποτελεί κοινωνική επιταγή και ότι απαιτείται σχεδιασμός εφαρμογών φιλικών προς ανηλίκους.

Η στρατηγική της κυβέρνησης στοχεύει στη δημιουργία ενός ασφαλούς και ελεγχόμενου ψηφιακού περιβάλλοντος για τους ανηλίκους, μέσα από τεχνολογικά εργαλεία, θεσμικές παρεμβάσεις και συνεργασία με τις ψηφιακές πλατφόρμες.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Riddle, K. (2012). Young adults’ autobiographical memories of frightening news stories seen during childhood.
Αυτοβιογραφικές αναμνήσεις νέων ενηλίκων από τρομακτικές ειδήσεις που είδαν στην παιδική ηλικία. Communication Research, 39(6), 738–756.

Kleemans, M. et al. (2017a). Children’s responses to negative news: The effects of constructive reporting in newspaper stories for children.
Αντιδράσεις παιδιών σε αρνητικές ειδήσεις: Οι επιδράσεις της εποικοδομητικής δημοσιογραφίας σε παιδικά έντυπα. Journal of Communication, 67(5), 781–802.

Ebbinkhuijsen, M. et al. (in press). Children’s emotions after exposure to news: Investigating chat conversations with peers as a coping strategy.
Τα συναισθήματα των παιδιών μετά την έκθεση σε ειδήσεις: Συζητήσεις με συνομηλίκους ως στρατηγική αντιμετώπισης. Journal of Youth and Adolescence, δημοσιεύθηκε διαδικτυακά στις 20 Φεβρουαρίου 2021.

Riddle, K. et al. (2012). “People killing people on the news”: Young children’s descriptions of frightening television news content.
«Άνθρωποι που σκοτώνουν ανθρώπους στις ειδήσεις»: Περιγραφές μικρών παιδιών για τρομακτικό περιεχόμενο τηλεοπτικών ειδήσεων. Communication Quarterly, 60(2), 278–294.

Carter, C. (2014). News media and child wellbeing.
Μέσα ενημέρωσης και ευημερία του παιδιού. Στο: Ben-Arieh, A. et al. (επιμ.), Handbook of Child Well-being, σελ. 1979–2011. Dordrecht: Springer.

de Leeuw, R. et al. (2015). The impact of prosocial television news on children’s prosocial behavior: An experimental study in the Netherlands.
Η επίδραση φιλοκοινωνικών ειδήσεων στη συμπεριφορά των παιδιών. Journal of Children and Media, 9(4), 419–434.

Notley, T. & Dezuanni, M. (2019). Advancing children’s news media literacy: learning from young Australians.
Ενίσχυση της ειδησεογραφικής παιδείας των παιδιών: Μαθαίνοντας από νέους Αυστραλούς. Media, Culture & Society, 41(5), 689–707.

Hasebrink, U., Hölig, S., & Wunderlich, L. (2021). #UseTheNews. Studie zur Nachrichtenkompetenz Jugendlicher in der digitalen Medienwelt.
Μελέτη για την ειδησεογραφική ικανότητα των νέων στον ψηφιακό κόσμο. Hamburg: Hans-Bredow-Institut.

Sjöberg, U. (2018). It is not about facts – It is about framing: The app generation’s information-seeking tactics.
Δεν είναι τα γεγονότα, αλλά η πλαισίωση: Οι τακτικές πληροφόρησης της γενιάς των apps. Journal of Contingencies and Crisis Management, 26(1), 127–137.

Feierabend, S. & Scolari, J. (2021). Was Kinder sehen.
Τι βλέπουν τα παιδιά. Media Perspektiven, (4), 213–226.

UNICEF. Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Άρθρο 13.
Διαθέσιμο στο: https://www.unicef.org/child-rights-convention/convention-text

 Ελληνικές & Ευρωπαϊκές Πηγές

Focus Bari – Focus on Tech Life (2022–2024).
Ετήσιες έρευνες για τη χρήση ψηφιακής τεχνολογίας και μέσων από παιδιά και εφήβους στην Ελλάδα.

Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου (SaferInternet4Kids.gr).
Ετήσιες έρευνες και εκπαιδευτικό υλικό για την ασφάλεια των παιδιών στο διαδίκτυο, την παραπληροφόρηση και την προστασία προσωπικών δεδομένων.

ΕΛΣΤΑΤ – Ελληνική Στατιστική Αρχή.
Στατιστικά στοιχεία για τη χρήση διαδικτύου, την παιδική και εφηβική συμπεριφορά, και τους δείκτες κοινωνικής ευημερίας.

Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο / Ευρωβαρόμετρο.
Έρευνες κοινής γνώμης σχετικά με τις στάσεις των πολιτών απέναντι στην ενημέρωση, την εμπιστοσύνη στα ΜΜΕ και την ψηφιακή παιδεία.

Reuters Institute – Digital News Report (2022–2023).
Διεθνής έκθεση για την κατανάλωση ειδήσεων, την εμπιστοσύνη στα ΜΜΕ και τη σχέση των νέων με την ενημέρωση.

Eteron (2023). Έρευνα «Gen Z – Voice ON».
Ποιοτική και ποσοτική έρευνα για τις αξίες, τη σχέση με την ενημέρωση και τις ψηφιακές πρακτικές της γενιάς Ζ στην Ελλάδα.

Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO), UNICEF.
Εκθέσεις για την ψυχική υγεία παιδιών και εφήβων σε σχέση με τη χρήση ψηφιακών μέσων.

Καθημερινή, Το Βήμα, CNN Greece, Πρώτο Θέμα.
Αρθρογραφία και αναλύσεις για την ενημέρωση των παιδιών, τα social media και τις επιδράσεις τους στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη.