Οι νέες μελέτες και διπλώματα ευρεσιτεχνίας είναι “όλο και λιγότερο πιθανό να έρθουν σε ρήξη με το παρελθόν με τρόπους που ωθούν την επιστήμη και την τεχνολογία σε νέες κατευθύνσεις”, σύμφωνα με μελέτη του 2023 που διαπιστώνει έλλειψη ανατρεπτικών επιστημονικών ανακαλύψεων.
“Αυτό το μοτίβο ισχύει καθολικά σε όλους τους τομείς και είναι ισχυρό”, αναφέρει η μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature. Και μια τέτοια έλλειψη καινοτόμου επιστήμης μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη οικονομικής ανάπτυξης. Παρά τις διαπιστώσεις αυτές, δεν συμφωνούν απαραιτήτως όλοι οι επιστήμονες, υποστηρίζοντας ότι η επιστήμη αλλάζει με την πάροδο του χρόνου και το ίδιο ισχύει και για το τι θεωρείται “ανατρεπτικό”.
Η επιστημονική έρευνα αντιμετωπίζει σημαντικά περισσότερα εμπόδια από ό,τι στο παρελθόν. “Οι σύγχρονοι ερευνητές έχουν πολύ λιγότερη ελευθερία να ακολουθήσουν ασυνήθιστες κατευθύνσεις λόγω των άκαμπτων δομών της ακαδημαϊκής σταδιοδρομίας και της χρηματοδότησης”, αναφέρει το Nature. Συν τοις άλλοις, υπάρχει “εντεινόμενη πίεση για δημοσίευση”, γεγονός που αναγκάζει τους ερευνητές να “σαλαμοποιούν” και να απλώνουν τις ιδέες τους “πιο αραιά σε περισσότερες εργασίες και να μειώνουν την ανατρεπτικότητα ή την καινοτομία κάθε άρθρου”.
Ενώ φαίνεται ότι υπάρχουν λιγότερα σημαντικά ευρήματα, “μακροπρόθεσμα, η επιστήμη δύσκολα μοιάζει με μια σταθερή συσσώρευση κοσμοϊστορικών ανακαλύψεων”, αναφέρει το The New European. Είναι επίσης δύσκολο να ορίσουμε τι χαρακτηρίζεται ως ανατρεπτική ανακάλυψη. “Δεν υπάρχει κανένας τρόπος να μετρήσουμε κάτι τέτοιο με τη βεβαιότητα της μέτρησης της θερμοκρασίας ή της μάζας ενός αντικειμένου”. Επιπλέον, έχει “από καιρό σημειωθεί ότι οι επιτροπές αξιολόγησης των οργανισμών χρηματοδότησης είναι συντηρητικές, ευνοώντας το ασφαλές αλλά μέτριο”.
Η φαινομενική έλλειψη ανατρεπτικής επιστήμης μπορεί να σχετίζεται με τη φύση της ίδιας της επιστήμης. Η επιστήμη γίνεται “πιο πολύπλοκη καθώς ωριμάζει”, δήλωσε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Τζόρτζια Τζον Ντρέικ στο Forbes. “Τα απλούστερα ερωτήματα είναι συχνά τα πρώτα που απαντώνται, και αυτό που απομένει είναι προκλήσεις που είναι πιο λεπτές, πιο αλληλεξαρτώμενες και πιο δύσκολο να επιλυθούν”. Αλλά “αυτό δεν συνεπάγεται απαραίτητα στασιμότητα”. Στην πραγματικότητα, “τα όρια της επιστήμης έχουν διευρυνθεί – όχι στενέψει”, πρόσθεσε ο Ντρέικ. “Αν θεωρήσουμε την επιστημονική γνώση ως έναν όγκο, τότε αυτή οριοθετείται από ένα εξωτερικό άκρο όπου γίνονται οι ανακαλύψεις”. Αντίθετα, “η επιφάνεια επεκτείνεται επίσης, και κατά μήκος αυτού του διευρυνόμενου συνόρου, όπου το γνωστό συναντά το άγνωστο, προκύπτει η καινοτομία”.
Η στασιμότητα της ανατρεπτικής επιστήμης πιθανότατα θα επιδεινωθεί. Το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών των ΗΠΑ, υπεύθυνο για ερευνητικές επιχορηγήσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων στη χώρα, έχει δει επίπεδα ρεκόρ περικοπών στον προϋπολογισμό του από την κυβέρνηση Τραμπ. Η έρευνα που είναι αφιερωμένη στην πολυμορφία, την ισότητα και την ένταξη, καθώς και η έρευνα παραπληροφόρησης, έχει υποστεί τις μεγαλύτερες περικοπές. Συνολικά επηρεάστηκαν 1.753 επιχορηγήσεις “αξίας σχεδόν 1,4 δισεκατομμυρίου δολαρίων σε πολυάριθμους ερευνητικούς τομείς”, δήλωσε το CNN. “Το αποτέλεσμα θα είναι βραδύτερη οικονομική ανάπτυξη, λιγότερη καινοτομία και νέες τεχνολογικές νεοφυείς επιχειρήσεις και ακόμη πιο μειωμένη ανταγωνιστικότητα έναντι της Κίνας”, δήλωσε στους New York Times ο Ρόμπερτ Άτκινσον, πρόεδρος του Ιδρύματος Τεχνολογίας Πληροφοριών και Καινοτομίας.
Ως αποτέλεσμα αυτών των περικοπών στον προϋπολογισμό, 16 πολιτείες έχουν μηνύσει την κυβέρνηση. “Τα ιδρύματα δεν θα είναι σε θέση να διατηρήσουν βασικές ερευνητικές υποδομές και θα αναγκαστούν να μειώσουν σημαντικά ή να σταματήσουν την έρευνα, να εγκαταλείψουν πολυάριθμα έργα και να απολύσουν προσωπικό”, αναφέρουν οι πολιτείες στην αγωγή. Αυτό θα οδηγήσει σε λιγότερους ερευνητές επιστήμονες στη χώρα. “Δεν μπορείς να έχεις επιστήμη χωρίς επιστήμονες”, δήλωσε στους Times η βουλευτής της Καλιφόρνια Ζόι Λόφγκερν, κορυφαία Δημοκρατική στην Επιτροπή Επιστήμης, Διαστήματος και Τεχνολογίας της Βουλής των Αντιπροσώπων.
Χάνει ο κόσμος την επιστημονική καινοτομία;
