2025/01/29 at 12:24 ΜΜ 29/01/2025 newsroomΚαθώς ένας ταχέως εξελισσόμενος τρίτος παγκόσμιος πόλεμος τυλίγει στις φλόγες τον πλανήτη, η Αρκτική και ο Αρκτικός Ωκεανός έχουν γίνει ένα σημαντικό πεδίο σύγκρουσης στην ιμπεριαλιστική προσπάθεια να ξαναμοιραστεί ο κόσμος. Η όρεξη του Αμερικανού προέδρου για κρίσιμα ορυκτά έχει βάλει στο στόχαστρο εδάφη πλούσια σε φυσικούς πόρους, συμπεριλαμβανομένης της Αφρικής, εγείροντας φόβους για μια σύγχρονη πάλη για τους πόρους που μοιάζει με την αποικιοκρατία του 19ου αιώνα..
Οι αμφιλεγόμενες φιλοδοξίες του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να αποκτήσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες τη Γροιλανδία, τη Διώρυγα του Παναμά και τον Καναδά για λόγους “αμερικανικής εθνικής ασφάλειας”, έχουν σημάνει συναγερμό για ένα νέο κύμα ιμπεριαλισμού με γνώμονα τους πόρους που απειλεί και την Αφρική. Ερωτηθείς αν θα απέκλειε τη χρήση στρατιωτικής ή οικονομικής δύναμης προκειμένου να καταλάβει το αυτόνομο έδαφος της Δανίας ή τη Διώρυγα, το BBC επικαλέστηκε την απάντηση του Τραμπ: “Όχι, δεν μπορώ να σας διαβεβαιώσω για κανένα από αυτά τα δύο.” “Αλλά μπορώ να πω αυτό, τα χρειαζόμαστε για την οικονομική ασφάλεια”, είπε στους δημοσιογράφους κατά τη διάρκεια μιας ευρείας συνέντευξης Τύπου στην έπαυλή του Mar-a-Lago στη Φλόριντα. Ο Τραμπ υποσχέθηκε επίσης να χρησιμοποιήσει “οικονομική δύναμη” όταν ρωτήθηκε αν θα επιχειρούσε να προσαρτήσει τον Καναδά και χαρακτήρισε τα κοινά τους σύνορα μια “τεχνητά τραβηγμένη γραμμή”.
Το όριο είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο μεταξύ δύο χωρών και καθορίστηκε με συνθήκες που χρονολογούνται από την ίδρυση των ΗΠΑ στα τέλη του 1700. Ο εκλεγμένος πρόεδρος είπε ότι οι ΗΠΑ δαπανούν δισεκατομμύρια δολάρια για την προστασία του Καναδά και επέκρινε τις εισαγωγές καναδικών αυτοκινήτων, ξυλείας και γαλακτοκομικών προϊόντων.
“Θα έπρεπε να είναι κράτος”, δήλωσε στους δημοσιογράφους. Η πρωθυπουργός της Γροιλανδίας, Múte Egede, επιβεβαίωσε την κυριαρχία και τις φιλοδοξίες ανεξαρτησίας του νησιού, λέγοντας: “Επιτρέψτε μου να επαναλάβω – η Γροιλανδία ανήκει στον λαό της Γροιλανδίας. Το μέλλον μας και ο αγώνας για ανεξαρτησία είναι δική μας υπόθεση.”
Η ΕΕ και το ΝΑΤΟ έδωσαν όρκο σιωπής για τη Γροιλανδία, αφού η Δανία ζήτησε από τους βασικούς συμμάχους της να μην αντιδράσουν στις απειλές του Ντόναλντ Τραμπ να καταλάβει το νησί της Αρκτικής. Η στρατηγική της Κοπεγχάγης να αποφύγει τη δημόσια αντιπαράθεση με τον Τραμπ, η οποία, όπως δήλωσαν τέσσερις αξιωματούχοι, ήταν στενά συντονισμένη με το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, υπογραμμίζει την αγωνιώδη προσπάθεια των συμμάχων των ΗΠΑ να βρουν τον τρόπο με τον οποίο θα χειριστούν τη μαχητική διπλωματία του Αμερικανού προέδρου.
Επανα-αποικιοποίηση
Η όρεξη του προέδρου των ΗΠΑ για κρίσιμα ορυκτά έχει βάλει στο στόχαστρο εδάφη πλούσια σε φυσικούς πόρους, συμπεριλαμβανομένης της Αφρικής, εγείροντας φόβους για μια σύγχρονη πάλη για πόρους που μοιάζει με την αποικιοκρατία του 19ου αιώνα. Η στρατηγική θέση της Γροιλανδίας και η αφθονία ορυκτών σπάνιων γαιών, όπως το νικέλιο, τα φωσφορικά πετρώματα και το νιόβιο, το τιτάνιο και ο χρυσός κ.λπ. έχουν προσελκύσει σημαντική γεωπολιτική προσοχή, καθώς η ζήτηση για αυτούς τους πόρους αυξάνεται κατακόρυφα για την τροφοδότηση της τεχνητής νοημοσύνης, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των προηγμένων τεχνολογιών.
Μια έκθεση του 2023 που δημοσιεύθηκε από τη Γεωλογική Υπηρεσία της Δανίας και της Γροιλανδίας (GEUS) αναγνώρισε ότι 25 από τα 34 ορυκτά που καλύπτονται από τις “κρίσιμες πρώτες ύλες” της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπάρχουν στη Γροιλανδία, συμπεριλαμβανομένων σημαντικών αποθεμάτων ορυκτών μπαταριών όπως ο γραφίτης και το λίθιο, καθώς και των σπάνιων γαιών (REE) που χρησιμοποιούνται σε καθαρές τεχνολογίες όπως τα ηλεκτρικά οχήματα και οι ανεμογεννήτριες. Ακριβώς όπως η Γροιλανδία, ο ορυκτός πλούτος της Αφρικής είναι αδιαμφισβήτητος. Από τα ορυχεία κοβαλτίου της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό έως τα κοιτάσματα μαγγανίου της Νότιας Αφρικής, η ήπειρος διαθέτει έναν θησαυρό ορυκτών ζωτικής σημασίας για την παγκόσμια μετάβαση στην ενέργεια χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και την τεχνολογική πρόοδο.
Σύμφωνα με τον Paul Akiwumi, Διευθυντή Αφρικής και Λιγότερο Ανεπτυγμένων Χωρών, Εμπορίου και Ανάπτυξης του ΟΗΕ (UNCTAD), η ήπειρος βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος λόγω των τεράστιων κοιτασμάτων των παγκόσμιων αποθεμάτων ορυκτών που είναι απαραίτητα για τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως οι ηλιακοί συλλέκτες και τα ηλεκτρικά οχήματα: το 55% του κοβαλτίου, το 47,65% του μαγγανίου και το 5,9% του χαλκού, μεταξύ άλλων. Καθώς εντείνεται η κλιματική κρίση, η παγκόσμια ζήτηση για αυτά τα κρίσιμα ορυκτά της ενεργειακής μετάβασης θα μπορούσε να τετραπλασιαστεί σχεδόν μέχρι το 2030. Εκτιμήσεις δείχνουν ότι οι αφρικανικές χώρες παράγουν μόνο περίπου το 40% των εσόδων που θα μπορούσαν δυνητικά να εισπράξουν από αυτούς τους πόρους, καθώς παρεμποδίζονται από περιορισμένη προστιθέμενη αξία, προβλήματα διακυβέρνησης και υποδομών, μεταξύ άλλων περιορισμών.
Η ανάδειξη της Αρκτικής ως περιοχής αυξανόμενου οικονομικού και γεωστρατηγικού ανταγωνισμού είναι μια διαδικασία που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών και επισκιάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, την Κεντρική Ασία, την Ανατολική Ευρώπη και τον Ινδο-Ειρηνικό. Όμως, ο αγώνας για την ηγεμονία στην Αρκτική έχει πλέον δει το φως, με τις δηλώσεις του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ σχετικά με τη Γροιλανδία και τον Καναδά να ταράζουν τις κυβερνήσεις και να ευαισθητοποιούν την κοινή γνώμη για την κρίσιμη στρατηγική και οικονομική σημασία της περιοχής αυτής.
Από την αλλαγή του αιώνα, το ενδιαφέρον των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και των αντιπάλων μεγάλων δυνάμεων τους για την Αρκτική έχει αυξηθεί δραματικά και με επιταχυνόμενη ταχύτητα. Ορμώμενοι από έναν ανανεωμένο παγκόσμιο αγώνα για φυσικούς πόρους, εμπορικές οδούς και γεωστρατηγική επιρροή, ο αγώνας για τον έλεγχο της Αρκτικής τροφοδοτείται από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Εκφράζεται με την υιοθέτηση από τις βορειοαμερικανικές και τις μεγάλες ευρωπαϊκές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, με πρώτη και καλύτερη τις Ηνωμένες Πολιτείες, νέων επίσημων «στρατηγικών» για την Αρκτική με μεγάλη έμφαση στην επέκταση της στρατιωτικής δραστηριότητας. Από την πλευρά τους, η Ρωσία και η Κίνα προσπαθούν να προωθήσουν τα εμπορικά και οικονομικά τους συμφέροντα στην πλούσια σε ενέργεια περιοχή, η οποία προσφέρει την προοπτική πρόσβασης σε σημαντικά συντομότερες εμπορικές διαδρομές όταν ο Αρκτικός Ωκεανός γίνει σε μεγάλο βαθμό ή εντελώς ελεύθερος από πάγους.