2025/03/27 at 11:08 ΠΜ 27/03/2025 newsroomΟι θεωρίες συνωμοσίας αιχμαλωτίζουν τη φαντασία. Προσφέρουν απλές
εξηγήσεις για πολύπλοκα γεγονότα, που συχνά περιλαμβάνουν μυστικές
συνωμοσίες ισχυρών ομάδων. Από την πεποίθηση ότι η προσελήνωση ήταν
ψεύτικη μέχρι τους ισχυρισμούς περί εκλογικής απάτης, οι θεωρίες
συνωμοσίας διαμορφώνουν την κοινή γνώμη και επηρεάζουν τη
συμπεριφορά. Η έρευνα έχει διερευνήσει τις γνωστικές προκαταλήψεις, τις
κοινωνικές επιρροές και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας για να
κατανοήσει γιατί οι άνθρωποι πιστεύουν στις θεωρίες συνωμοσίας. Ωστόσο, οι
έρευνες αυτές παραβλέπουν ανεπαίσθητες καθημερινές επιδράσεις στη
συνωμοσιολογική σκέψη, όπως το άγχος ή ο ύπνος.
Μια νέα έρευνα δείχνει ότι η κακή ποιότητα του ύπνου παίζει καθοριστικό ρόλο
στις δοξασίες συνωμοσίας. Η πίστη στις θεωρίες συνωμοσίας επηρεάζεται
από ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Οι γνωστικές προκαταλήψεις,
όπως το να βλέπουν μοτίβα σε τυχαίες πληροφορίες, κάνουν τους
ανθρώπους πιο επιρρεπείς στη συνωμοσιολογική σκέψη. Οι κοινωνικές
επιρροές, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών κανόνων, παίζουν επίσης
σημαντικό ρόλο. Χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, όπως ο ναρκισσισμός
και η προτίμηση στη διαισθητική σκέψη, συνδέονται με μεγαλύτερες δοξασίες
συνωμοσίας. Ενώ αυτοί οι παράγοντες είναι καλά τεκμηριωμένοι, η εν έρευνα
των Jolley D, Dinnick I, Burgin L, Ryan S, Morgan-Finn O, και Muncer S. Με
τον τίτλο «Διερεύνηση της σχέσης μεταξύ της ποιότητας του ύπνου και της
πίστης σε θεωρίες συνωμοσίας» που δημοσιεύτηκε φέτος από το Journal of
Health Psychology.προσθέτει έναν ακόμη βασικό παράγοντα: την ποιότητα
του ύπνου. Ο κακός ύπνος μπορεί να αυξήσει τις γνωστικές προκαταλήψεις
και τη συναισθηματική δυσφορία, καθιστώντας τους ανθρώπους πιο πιθανό
να δεχτούν συνωμοσιολογικές εξηγήσεις.
Ο παράγοντας ύπνος Ο ύπνος είναι ζωτικής σημασίας για την ψυχική υγεία,
τη ρύθμιση των συναισθημάτων και τη γνωστική λειτουργία. Ο κακός ύπνος
έχει συνδεθεί με αυξημένο άγχος, κατάθλιψη και παράνοια – όλα αυτά
συνδέονται επίσης με την πίστη στη συνωμοσία. Ωστόσο, ο ύπνος σπάνια
συζητείται στις εξηγήσεις για τη συνωμοσιολογική σκέψη. Μια μελέτη
διαπίστωσε ότι η αϋπνία, μια κλινική διαταραχή, επηρεάζει τις
συνωμοσιολογικές πεποιθήσεις. Βασιζόμενη σε αυτό το έργο, η έρευνά μας,
που δημοσιεύθηκε στο Journal of Health Psychology, εξέτασε πώς η κακή
ποιότητα του ύπνου, μια μη κλινική κατάσταση, επηρεάζει τις πεποιθήσεις
συνωμοσίας.
Στην πρώτη από τις μελέτες μας, 540 συμμετέχοντες συμπλήρωσαν μια
τυπική αξιολόγηση της ποιότητας του ύπνου πριν διαβάσουν για την πυρκαγιά
στον καθεδρικό ναό της Παναγίας των Παρισίων το 2019. Οι μισοί είδαν μια
συνωμοσιολογική εκδοχή που υποδηλώνει συγκάλυψη, ενώ οι άλλοι μισοί
διάβασαν μια πραγματική περιγραφή που αναφερόταν σε ατύχημα. Τα
αποτελέσματα έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες με χειρότερο ύπνο είχαν
σημαντικά περισσότερες πιθανότητες να πιστέψουν την αφήγηση
συνωμοσίας. Η δεύτερη μελέτη, με 575 συμμετέχοντες, διερεύνησε
ψυχολογικούς παράγοντες όπως η κατάθλιψη, η παράνοια και ο θυμός για να
κατανοήσει πώς ο κακός ύπνος συμβάλλει στις πεποιθήσεις συνωμοσίας. Τα
ευρήματα επιβεβαίωσαν ότι η κακή ποιότητα ύπνου συνδέεται με την
πεποίθηση συνωμοσίας, με την κατάθλιψη να είναι η ισχυρότερη σύνδεση
μεταξύ των δύο. Με άλλα λόγια, η αυξημένη κατάθλιψη βοήθησε να εξηγηθεί
γιατί η κακή ποιότητα ύπνου συνδέεται με τη συνωμοσιολογική σκέψη.
Αιτιώδης συνάφεια ή συσχέτιση;
Ενώ η μελέτη των Jolley D, Dinnick I, Burgin L, Ryan S, Morgan-Finn O, και
Muncer S. συνδέει τον κακό ύπνο και την πεποίθηση στη συνωμοσία, αυτό
δεν αποδεικνύει την αιτία και το αποτέλεσμα. Ένας άλλος παράγοντας μπορεί
να κρύβεται πίσω και από τα δύο. Για παράδειγμα, το χρόνιο στρες ή το άγχος
θα μπορούσε να συμβάλει τόσο στον κακό ύπνο όσο και στην αυξημένη
ευαισθησία στη συνωμοσιολογική σκέψη. Η βελτίωση της ψυχικής υγείας
μπορεί να είναι εξίσου σημαντική με τον καλύτερο ύπνο. Ταυτόχρονα, η
έρευνα σχετικά με τη στέρηση ύπνου δείχνει ότι η έλλειψη ύπνου μπορεί να
αυξήσει το θυμό, την κατάθλιψη και την παράνοια. Αυτό θα μπορούσε να
κάνει τους ανθρώπους πιο ευάλωτους στην παραπληροφόρηση, όπως
φάνηκε στην έρευνα. Μελλοντικές μελέτες θα μπορούσαν να
χρησιμοποιήσουν ελεγχόμενα πειράματα για να εξετάσουν πώς ο κακός
ύπνος συμβάλλει στις δοξασίες συνωμοσίας. Η έρευνα δείχνει ότι η οξεία
στέρηση ύπνου αυξάνει το άγχος και την κατάθλιψη σε σύγκριση με τον
κανονικό ύπνο. Μια παρόμοια μελέτη θα μπορούσε να εξετάσει αν η σοβαρή
απώλεια ύπνου αυξάνει επίσης τις δοξασίες συνωμοσίας.
Βλέπε: Jolley D, Dinnick I, Burgin L, Ryan S, Morgan-Finn O, Muncer S.
Investigating the link between sleep quality and belief in conspiracy theories.
Journal of Health Psychology. 2025;0(0). doi:10.1177/13591053251320598