Παπαθανασόπουλος: Η διαρκής γοητεία του διαδικτύου

του Στέλιου Παπαθανασόπουλου

Web3 είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη νέα εποχή του διαδικτύου, που βασίζεται στην τεχνολογία blockchain και ελέγχεται από τους χρήστες του, καθιστώντας το ένα γοητευτικό μέσο διανομής. Που οφείλεται η διαρκής γοητεία του διαδικτύου; μα στο γεγονός ότι το διαδίκτυο συνεχώς αναπτύσσεται και αλλάζει. Αλλά δεν είναι μόνο οι ιστοσελίδες και οι πλατφόρμες που έρχονται και φεύγουν από την επικαιρότητα, αλλά κι ο ίδιος ο κώδικας πάνω στον οποίο βασίζεται το διαδίκτυο αλλάζει συνεχώς. Τα τελευταία χρόνια, ορισμένοι μελλοντολόγοι της τεχνολογίας άρχισαν να δείχνουν το Web3, έναν όρο που επινόησε ο επιστήμονας υπολογιστών Gavin Wood, ως σημάδι της επικείμενης εποχής.

Το Web3 είναι η ιδέα ενός νέου, αποκεντρωμένου διαδικτύου που βασίζεται σε blockchain, τα οποία είναι κατανεμημένα λογιστικά βιβλία που ελέγχονται από τους συμμετέχοντες σε κοινοτικό επίπεδο. Λόγω της συλλογικής φύσης των blockchain, αν και όταν το Web3 φτάσει πλήρως -στοιχεία του έχουν ήδη δημιουργηθεί- θα σηματοδοτήσει, θεωρητικά, μια νέα εποχή του διαδικτύου, όπου η χρήση και η πρόσβαση θα ελέγχονται από δίκτυα που λειτουργούν από την κοινότητα και όχι από το σημερινό, συγκεντρωτικό μοντέλο στο οποίο μια χούφτα εταιρείες προεδρεύουν στο Web2.

Αν θέτετε το ερώτημα αν πρόκειται να υπάρξει Web3, θα πρέπει να καταλάβει κανείς τι είναι το Web1 και το Web2. Το Web1 ήταν το πρώτο σχέδιο του διαδικτύου, αυτό που διαδόθηκε τη δεκαετία του 1990 και στις αρχές του 2000. Μεγάλο μέρος του Web1 χτίστηκε χρησιμοποιώντας “ανοικτά πρωτόκολλα”, δηλαδή τρόπους ανταλλαγής πληροφοριών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από οποιονδήποτε και όχι μόνο από λόγου χάρη  έναν οργανισμό. Τότε, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν το διαδίκτυο κυρίως για να διαβάζουν ιστοσελίδες και να συνομιλούν με φίλους ή αγνώστους. Καθώς το Web1 εξελισσόταν, άτομα και εταιρείες άρχισαν να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο όλο και περισσότερο για το ηλεκτρονικό εμπόριο, καθώς και για ακαδημαϊκή και επιστημονική έρευνα.

Το Web2 δημιουργήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 2000, όταν μια νέα γενιά εταιρειών του διαδικτύου -εμφανιζόμενες εταιρείες όπως το Facebook, το Twitter (πλέον “X”) και η Wikipedia- έδωσαν τη δυνατότητα στους χρήστες να δημιουργούν το δικό τους περιεχόμενο. Αλλά υπήρχε ένα κόστος σε αυτές τις δωρεάν “αναδυόμενες πλατφόρμες κοινωνικού λογισμικού”, όπως τις περιέγραψε ο ερευνητής του MIT Andrew McAfee σε μια συνέντευξη στο McKinsey Quarterly το 2009 – ένα κόστος που πολλοί χρήστες δεν γνώριζαν. Οι εταιρείες αυτές εκμεταλλεύονταν τη δραστηριότητα και τα δεδομένα των χρηστών πουλώντας τα σε διαφημιστές, διατηρώντας παράλληλα τον έλεγχο των ιδιόκτητων αποφάσεων σχετικά με τη λειτουργικότητα και τη διακυβέρνηση.

Ποιες τεχνολογίες υποστηρίζουν το Web3;

Το Web3 περιγράφει πώς θα μπορούσε να μοιάζει το διαδίκτυο που βασίζεται σε νέους τύπους τεχνολογίας. Οι τρεις κυριότεροι από αυτούς είναι:

Blockchain.

Ένα blockchain είναι ένα ψηφιακά κατανεμημένο, αποκεντρωμένο βιβλίο που υπάρχει σε ένα δίκτυο υπολογιστών και διευκολύνει την καταγραφή των συναλλαγών. Καθώς νέα δεδομένα προστίθενται σε ένα δίκτυο, δημιουργείται ένα νέο μπλοκ και προσαρτάται μόνιμα στην αλυσίδα. Στη συνέχεια, όλοι οι κόμβοι στην αλυσίδα μπλοκ ενημερώνονται ώστε να αντικατοπτρίζουν την αλλαγή. Αυτό σημαίνει ότι το σύστημα δεν υπόκειται σε ένα μόνο σημείο ελέγχου ή αποτυχίας.

Έξυπνες συμβάσεις.

Τα έξυπνα συμβόλαια είναι προγράμματα λογισμικού που εκτελούνται αυτόματα όταν πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις, όπως οι όροι που συμφωνούνται από έναν αγοραστή και έναν πωλητή. Τα έξυπνα συμβόλαια καθορίζονται σε κώδικα σε μια αλυσίδα μπλοκ (blockchain) που δεν μπορεί να τροποποιηθεί.

Ψηφιακά περιουσιακά στοιχεία και μάρκες.

Πρόκειται για αντικείμενα αξίας που υπάρχουν μόνο ψηφιακά. Μπορεί να περιλαμβάνουν κρυπτονομίσματα, stablecoins, ψηφιακά νομίσματα κεντρικών τραπεζών (CBDCs) και NFTs (nonfungible tokens). Μπορούν επίσης να περιλαμβάνουν έγκυρες εκδόσεις περιουσιακών στοιχείων, συμπεριλαμβανομένων πραγμάτων ή υπηρεσίες όπως έργα τέχνης ή εισιτήρια για συναυλίες ή αθλητικές εκδηλώσεις.

Πώς διαφέρει το Web3 από το Web2;

Στην εποχή του Web2, ο έλεγχος -σχετικά με τις συναλλαγές, το περιεχόμενο και τα δεδομένα- είναι συγκεντρωμένος σε εταιρείες τεχνολογίας. Θεωρητικά, αυτό θα αλλάξει με την έλευση του Web3. Οι υποστηρικτές του πιστεύουν ότι στην εποχή του Web3, οι χρήστες θα έχουν τη δύναμη να ελέγχουν τις δικές τους πληροφορίες χωρίς να χρειάζονται τους μεσάζοντες που βλέπουμε σήμερα. Το Web3 θα μπορούσε να αλλάξει τον τρόπο διαχείρισης των πληροφοριών, τον τρόπο νομισματοποίησης του διαδικτύου και ακόμη, ίσως, τον τρόπο λειτουργίας των εταιρειών που βασίζονται στο διαδίκτυο.

Μια άλλη διαφορά μεταξύ των δύο είναι ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζουν την εμπιστοσύνη. Στο Web2, μια συναλλαγή -είτε πρόκειται για ανταλλαγή χρημάτων είτε για ανταλλαγή πληροφοριών- βασίζεται σε δύο μέρη (και συνήθως σε έναν κεντρικό διαμεσολαβητή) που εμπιστεύονται το ένα το άλλο για τις πληροφορίες που μοιράζονται. Αντίθετα, το Web3 δεν ζητά από τους χρήστες να εμπιστευτούν ο ένας τον άλλον. Αντιθέτως, η τεχνολογία έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε μια συναλλαγή να πραγματοποιείται μόνο εάν πληρούνται ορισμένα κριτήρια και επαληθεύονται τα δεδομένα.

Για να καταλάβει κανείς πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει μια συναλλαγή Web3 φανταστείτε ότι κάποιος θέλει να αγοράσει ένα εισιτήριο συναυλίας στην αγορά μεταπώλησης. Το άτομο αυτό έχει εξαπατηθεί στο παρελθόν από κάποιον που πουλούσε ένα ψεύτικο εισιτήριο- εμπιστεύτηκε ότι το άτομο πουλούσε ένα πραγματικό εισιτήριο και έστειλε στο άτομο χρήματα, τα οποία το άτομο στη συνέχεια έκλεψε. Αυτή τη φορά, αποφασίζει να δοκιμάσει μια υπηρεσία ανταλλαγής εισιτηρίων με βάση το blockchain με δυνατότητα Web3. Σε αυτές τις τοποθεσίες, σε κάθε εισιτήριο αποδίδεται μια μοναδική, αμετάβλητη και επαληθεύσιμη ταυτότητα που συνδέεται με ένα πραγματικό πρόσωπο. Προτού μια επισκέπτης κάποιας συναυλίας αγοράσει το εισιτήριό της, η πλειοψηφία των κόμβων του δικτύου επικυρώνει τα διαπιστευτήρια του πωλητή, διασφαλίζοντας ότι το εισιτήριο είναι όντως αληθινό. Αγοράζει το εισιτήριό της και απολαμβάνει τη συναυλία.

Η κρυπτογράφηση και Web3

Η αγορά κρυπτονομισμάτων αντιμετωπίζει ένα αβέβαιο μέλλον: το 2022 έχασε πάνω από το 50% της κεφαλαιοποίησής της, καθώς αρκετά νομίσματα έχασαν την αξία τους και πολλά ανταλλακτήρια κρυπτονομισμάτων έκλεισαν. Είναι αλήθεια ότι τόσο τα κρυπτονομίσματα όσο και η Web3 βασίζονται σε αλυσίδες μπλοκ. Αλλά αυτό δεν σημαίνει καταστροφή: άλλοι τομείς του Web3 συνεχίζουν να προωθούνται. Για παράδειγμα κατά το 2022:Ο αριθμός των πωλήσεων για τα NFTs αυξήθηκε κατά 68%, παρά την επιβράδυνση στο δεύτερο εξάμηνο του έτους. Τα NFTs είναι ψηφιακές αναπαραστάσεις ενός περιουσιακού στοιχείου που αποθηκεύονται σε μια αλυσίδα μπλοκ (blockchain). Επειδή ένα NFT είναι, εξ ορισμού, μη υποκατάστατο, δηλαδή δεν μπορεί να αναπαραχθεί, χρησιμεύει ως ψηφιακή απόδειξη της ιδιοκτησίας που μπορεί στη συνέχεια να αγοραστεί ή να πωληθεί.

Οι λήψεις βασικών εργαλείων για το Ethereum αυξήθηκαν κατά 87%. Το Ethereum είναι ένα blockchain έξυπνων συμβάσεων- τα βασικά εργαλεία είναι αυτά που χρειάζονται οι προγραμματιστές για να εργαστούν με αυτό.

Ο όγκος πληρωμών σε stablecoin εντός της αλυσίδας αυξήθηκε περισσότερο από 50 τοις εκατό. Ένα stablecoin είναι ένα ιδιωτικό, σταθεροποιημένο κρυπτονόμισμα συνδεδεμένο με ένα άλλο νόμισμα, εμπόρευμα ή χρηματοπιστωτικό μέσο.

Ο αριθμός των ενεργών χρηστών του παιχνιδιού Web3 αυξήθηκε κατά 60 τοις εκατό.

Η παγκόσμια αγορά tokenization αυξήθηκε κατά περίπου 23 τοις εκατό. Πρόκειται για μια διαδικασία με την οποία δημιουργούνται τα NFTs και έχει τη δυνατότητα να επηρεάσει τη δομή των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και των κεφαλαιαγορών.

Ποια είναι μερικά παραδείγματα του Web3 στον πραγματικό κόσμο;

Ο αριθμός των συναλλαγών που υποστηρίζονται από το Web3 εξακολουθεί να αυξάνεται. Ακολουθούν τέσσερα παραδείγματα που καταγράφηκαν στο McKinsey Technology Trends Outlook για το 2023. Το Νοέμβριο του 2022, η JPMorgan Chase πραγματοποίησε την πρώτη διασυνοριακή συναλλαγή blockchain, η οποία αφορούσε καταθέσεις σε δολάρια Σιγκαπούρης και ιαπωνικά γιεν με χρήση token. Η συναλλαγή ήταν μέρος του Project Guardian, μιας συνεργασίας μεταξύ της JPMorgan Chase και της DBS Bank.

Η Securitize, μια εταιρεία κινητών αξιών ψηφιακών περιουσιακών στοιχείων, συνεργάστηκε με την παγκόσμια επενδυτική εταιρεία KKR για να ξεκινήσει ένα tokenized αμοιβαίο κεφάλαιο που εκδόθηκε στην αλυσίδα μπλοκ Avalanche. Η “τοκενοποίηση” ανοίγει τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια σε περισσότερους μεμονωμένους επενδυτές με την ψηφιοποίηση των λειτουργιών και τη μείωση των ελάχιστων επενδυτικών ποσών.

Το 100 Thieves, μια “μάρκα” esports και lifestyle, προσέφερε ένα NFT ενός διαμαντένιου κολιέ σε οπαδούς αν δημιουργούσαν ένα ψηφιακό πορτοφόλι στην πλατφόρμα εντός 75 ωρών. Περισσότεροι από 300.000 άνθρωποι εξαργύρωσαν το NFT.

Μετά την εξαγορά του στούντιο Web3 RTFKT το 2021, η Nike ξεκίνησε τη δική της πλατφόρμα Web3 το 2022 με την ονομασία .Swoosh και έκτοτε προσφέρει στους πελάτες της NFTs με βάση την αλυσίδα μπλοκ. Η πλατφόρμα .Swoosh προορίζεται να χρησιμεύσει ως κόμβος για την κυκλοφορία νέων προϊόντων, καθώς και ως χώρος για τους πελάτες που μοιράζονται εικονικά σχέδια ενδυμάτων.

Είναι το Web3 το ίδιο με το metaverse;

Όχι ακριβώς. Σύμφωνα με τους ειδικούς, το Web3 αναφέρεται σε αποκεντρωμένες βάσεις δεδομένων και αρχιτεκτονική συστημάτων, ενώ το metaverse είναι ένα νέο παράδειγμα υπολογισμού και δικτύωσης. Και τα δύο μπορεί να διαδεχθούν αυτό που βιώνουμε σήμερα ως διαδίκτυο, αλλά υπάρχει πολύς δρόμος να διανυθεί μέχρι να συμβεί αυτό.

Ποιες είναι οι ανησυχίες γύρω από το Web3;

Οι τεχνολογίες Web3 έχουν ήδη υιοθετηθεί από πρωτοπόρους της τεχνολογίας. Όμως, οι πρώτοι χρήστες του Web3 αντιμετωπίζουν αρκετές προκλήσεις, ενώ είναι πιθανό να εμφανιστούν και άλλες καθώς τα εργαλεία που υποστηρίζουν το Web3 θα γίνονται πιο διαδεδομένα. Προς το παρόν, οι προκλήσεις περιλαμβάνουν τα εξής:

Εξελισσόμενη νομοθεσία

Οι αρχές αναπτύσσουν τις προσεγγίσεις τους για τη ρύθμιση ζητημάτων όπως η προστασία των καταναλωτών και των επενδυτών, η νομιμότητα και η δυνατότητα εκτέλεσης των συμβάσεων που βασίζονται στο blockchain, καθώς και τα πρότυπα για τη γνώση του πελάτη και την καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος.

Από την άλλη πλευρά, σε σύγκριση με τα προϊόντα Web2, τα οποία έχουν τελειοποιηθεί σε δύο δεκαετίες ανάπτυξης, το Web3 έχει σχετικά φτωχά πρότυπα εμπειρίας χρήστη. Η χρησιμότητα των προϊόντων Web3, όπως τα NFTs, παραμένει επίσης ασαφής για πολλούς καταναλωτές και επιχειρήσεις.

Εν μέσω των πρόσφατων αποτυχιών αρκετών έργων Web3, η προστασία των καταναλωτών και των επενδυτών γίνεται κεντρικό θέμα για τις ρυθμιστικές αρχές και το ευρύ κοινό.

Το Web3 δεν είναι μια λύση για τα προβλήματα που μαστίζουν το Web2. Στην πραγματικότητα, θα πρέπει πιθανότατα να εργαστούμε σκληρότερα για να αντιμετωπίσουμε τα ίδια παλιά προβλήματα με νέους τρόπους που απαιτούνται από αυτή τη νέα γενιά του διαδικτύου.

Το Web3 μπορεί να μην προσφέρει λύσεις σε όλα τα προβλήματα του Web2, αλλά ενδέχεται να απαιτήσει νέες στρατηγικές για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που θα προκύψουν. Η πορεία του θα εξαρτηθεί, μεταξύ άλλων, από τις νομοθετικές αποφάσεις, για παράδειγμα, εάν η κυβέρνηση Τραμπ καταργήσει ξανά το «ανοικτό δίκτυο». Σε μια τέτοια εξέλιξη, η απεριόριστη πρόσβαση στο διαδικτυακό περιεχόμενο θα τεθεί ξανά υπό αμφισβήτηση και  σε συνδυασμό με τη νέα πολιτική των μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας, (π.χ., Facebook και «Χ») ενδεχομένως να δούμε την ανάδυση μιας νέας ταραχώδους εποχής, με έντονη ρητορική μίσους.

Μια συντομευμένη εκδοχή δημοσιεύτηκε στα ΝΕΑ, 16/0/2025