2025/05/02 at 3:59 ΜΜ 02/05/2025 newsroom
Του Γιάννη Καρούζου, Δικηγόρου-Εργατολόγου
Η εργασία, ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων. Στον σύγχρονο κόσμο, όπου οι ανισότητες και οι εκμεταλλεύσεις στον εργασιακό τομέα παραμένουν έντονες, ο λόγος του Πάπα Φραγκίσκου αναδείκνυε και αναδεικνύει τη σημασία της αξιοπρέπειας και των δικαιωμάτων των εργαζομένων.
Ο Πάπας Φραγκίσκος, από την αρχή της Παπικής του θητείας, είχε αναδειχθεί ως μία ισχυρή φωνή υπέρ των εργαζομένων και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Το μήνυμα του για την εργασία ήταν βαθιά ανθρωπιστικό και επικεντρωνόταν στις ανάγκες του ανθρώπου, υπογραμμίζοντας τη σημασία της αξιοπρέπειας, του δικαιώματος στην εργασία και της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Με επίκεντρο τις ανθρωπιστικές αξίες, ο Πάπας Φραγκίσκος επεσήμανε πολλάκις, ότι η εργασία δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως απλό οικονομικό εργαλείο, με σκοπό την παραγωγή πλούτου, αλλά ως μέσο προσωπικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Στο πλαίσιο αυτό, πρότεινε μια προσέγγιση του εργασιακού δικαίου που να συνδυάζει την κοινωνική δικαιοσύνη με την ανάγκη για νομική προστασία και ευημερία για όλους. Το παπικό μήνυμα επανέφερε την ανάγκη για έναν εργασιακό κόσμο που σέβεται την ανθρώπινη αξία, προάγοντας μια πιο δίκαιη και ανθρώπινη οικονομία.
Ενάντια στην «κουλτούρα της αποβολής» η δυναμική του λόγου του Πάπα Φραγκίσκου για την εργασία
Η “κουλτούρα της αποβολής” (ή culture of waste) είναι ένας όρος που χρησιμοποιούσε ο Πάπας Φραγκίσκος, για να περιγράψει την κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα, όπου οι άνθρωποι, ιδίως οι φτωχοί και οι αδύναμοι, θεωρούνται “απορρίμματα” ή “περιττοί” και παραμελούνται από την κοινωνία. Αντί να ενσωματώνονται ή να λαμβάνουν την απαραίτητη στήριξη για να ζήσουν με αξιοπρέπεια, αυτοί οι άνθρωποι αποκλείονται και συχνά υποφέρουν από κοινωνική και οικονομική περιθωριοποίηση. Η κουλτούρα αυτή εδραιώνει τη φτώχεια και την κοινωνική ανισότητα ως «φυσικά» φαινόμενα, και ενθαρρύνει την αποδοχή μιας κοινωνίας όπου κάποιοι είναι καταδικασμένοι να ζουν στο περιθώριο, χωρίς καμία προοπτική.
Ο Πάπας καταδίκαζε σφοδρά αυτή την κουλτούρα και καλούσε τις κοινωνίες να απορρίψουν τις πρακτικές που ενισχύουν την κοινωνική απομόνωση και την ανισότητα. Ο ίδιος υπογράμμιζε την ανάγκη για μια κοινωνία που θα επενδύει στον άνθρωπο, ανεξαρτήτως της παραγωγικότητάς του ή του οικονομικού του status, και θα προάγει την αλληλεγγύη και την κοινωνική δικαιοσύνη.
Η εργασία για τον Πάπα Φραγκίσκο δεν είναι απλώς μία οικονομική δραστηριότητα. Είναι μία ανθρώπινη ανάγκη και μία βασική προϋπόθεση για την αξιοπρέπεια του ατόμου. Ο Πάπας συχνά τόνιζε ότι η εργασία είναι “το κύριο μέσο για την προσωπική ανάπτυξη και την κοινωνική ενσωμάτωση”. Μέσω της εργασίας, ο άνθρωπος αναπτύσσει τις ικανότητές του, αλλά ταυτόχρονα συμβάλλει και στην ευημερία της κοινωνίας.
Μία από τις πιο βασικές αρχές του λόγου του Πάπα Φραγκίσκου, ήταν η έμφαση στον άνθρωπο και στην αξία του και είχε επίκεντρο την αξιοπρέπεια των εργαζομένων καθώς ενθάρρυνε την υιοθέτηση πιο δίκαιων εργασιακών πρακτικών. Ο ίδιος είχε επανειλημμένα καταδικάσει την εκμετάλλευση των εργαζομένων και τις αδικίες στον εργασιακό τομέα. Υπογράμμιζε ότι η εργασία πρέπει να είναι ένα μέσο για την προώθηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και όχι για την καταπίεση και την υποβάθμιση του ατόμου. Αυτή η άποψη του Πάπα Φραγκίσκου είχε εκφραστεί δυναμικά σε πολλές δημόσιες δηλώσεις του και σε δημόσιες ομιλίες (σε συνέδρια, εκδηλώσεις και ημερίδες).
Σημαντικά σημεία του μηνύματος του Πάπα Φραγκίσκου:
- Η εργασία είναι δικαίωμα και όχι πολυτέλεια: Ο Πάπας τόνιζε επανειλημμένα ότι η εργασία είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Αυτό σημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι πρέπει να έχουν την ευκαιρία να εργάζονται και να συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνία, ανεξαρτήτως της οικονομικής τους κατάστασης ή της κοινωνικής τους θέσης.
- Αξιοπρέπεια και σεβασμός στον εργαζόμενο: Η εργασία πρέπει να σέβεται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Ο Πάπας καταδίκαζε τις συνθήκες εργασίας που εκμεταλλεύονται τους εργαζόμενους, τις αδικίες στην αγορά εργασίας και τις πρακτικές που υποβιβάζουν τους ανθρώπους σε αντικείμενα παραγωγής.
- Ενάντια στην εκμετάλλευση και τη “κουλτούρα της αποβολής”: Στην Evangelii Gaudium και σε πολλές άλλες ομιλίες του, ο Πάπας επεσήμανε, ότι η σύγχρονη οικονομία έχει δημιουργήσει μια “κουλτούρα της αποβολής”, στην οποία οι εργαζόμενοι θεωρούνται αναλώσιμοι και οι πιο ευάλωτοι άνθρωποι παραμελούνται. Ο Πάπας καλούσε για μια κοινωνία που θα προστατεύει και θα ενσωματώνει όλους τους ανθρώπους, χωρίς διακρίσεις.
- Οικονομία με ανθρωπιστικό πρόσωπο: Ο Πάπας Φραγκίσκος υποστήριζε εντόνως, ότι η οικονομία πρέπει να βρίσκεται στην υπηρεσία του ανθρώπου και όχι του κέρδους. Συνεχής ήταν η έκκληση του ενάντια στην “κοινωνία του κέρδους”, όπου η ανθρώπινη ζωή και η εργασία αξιολογούνται μόνο με βάση την παραγωγικότητα και τα κέρδη, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η κοινωνική ευημερία.
- Η εργασία και η κοινωνική αλληλεγγύη: Ο Πάπας προέτρεπε την ανάπτυξη πολιτικών και δράσεων που να προάγουν την κοινωνική αλληλεγγύη και να μειώνουν τις ανισότητες στον εργασιακό τομέα. Τόνιζε επίσης την ύψιστη ανάγκη για νομικά πλαίσια, που να προστατεύουν τους εργαζόμενους και να διασφαλίζουν το δικαίωμα στην εργασία για όλους.
- Επιλογή της οικογένειας και ισορροπία ζωής-εργασίας: Ο Πάπας επίσης αναγνώριζε τη σημασία της οικογένειας και της ανάγκης για έναν ισχυρότερο συνδυασμό μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, χωρίς να θυσιάζεται η ανθρώπινη ποιότητα ζωής για λόγους οικονομικής παραγωγής.
Συνολικά το μήνυμα του Πάπα Φραγκίσκου για την εργασία καλούσε και καλεί σε μια νέα, πιο ανθρώπινη και κοινωνικά υπεύθυνη προσέγγιση της οικονομίας και του εργασιακού τομέα, με επίκεντρο την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, την αξιοπρέπεια των εργαζομένων και την καταπολέμηση της ανισότητας και της εκμετάλλευσης.